Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

capillos ferro O

  • 1 torqueo

    torsī, tortum, torquēre
    1) поворачивать ( alicui collum L); направлять, обращать (oculos ad aliquid V)
    t. sonum rhH.менять тон
    2) заворачивать, обёртывать ( vestem circum bracchia T)
    3)
    se t. — вращаться ( circum axem C)
    б) ворочать, катить ( saxa V)
    5)
    а) крутить, скручивать, прясть (stamĭna pollĭce O; aurea pensa Pt — см. pensum 2.)
    t. orbes O — извиваться кольцами, клубиться (о змее), но тж.
    б) завивать ( capillos ferro O); вить, свивать
    6) сгибать, гнуть ( taxos in arcūs V); кривить, искривлять ( ora V)
    7) скручивать члены, истязать, пытать, мучить (aliquem eculeo C; corpus suum Sen)
    8) терзать, мучить, беспокоить ( memoriā malorum torqueri C)
    et ventūro torquetur et praeterĭto Sen — его тревожит как будущее, так и прошлое
    9)
    а) подвергать испытанию, испытывать ( aliquem mero H)
    aquas remis t. O — пенить, т. е. рассекать вёслами воды
    11) искажать, извращать ( jus omne C)
    12) метать, бросать с размаху (jaculum in hostem V, O; fulmĭna V). — см. тж. tortus I

    Латинско-русский словарь > torqueo

  • 2 torqueo

    torqueo, torsī, tortum, ēre (altind. tarkúš, griech. ἄτρακτος, Spindel, ahd. drāhsil, Drechsler), drehen, I) drehen = wenden, winden, umdrehen, 1) im allg.: a) eig.: cervices oculosque, Cic.: terra circum axem se torquet, Cic.: alqd in orbem, Cic.: collum alci, einem den Hals etwas umdrehen (eine Art Zwangsmittel), Liv.: ora equi frenis, lenken, Ov.: laqueum, ICt.: oculos ad alqd, Verg.: vestigia ad sonitum, Verg.: aurem ab obscenis sermonibus, Hor.: capillos ferro, kräuseln, Ov.: aquas remis, Ov.: stamina digitis od. pollice, spinnen, Ov. her. 9, 79 u. met. 12, 475 (vgl. ducit inops tremulā stamina torta manu, Tibull. 1, 6, 78): und so pollice fusos, Ps. Albinov. eleg. 2, 73: fusos, Plin. 28, 28: tenui praegnantem stamine fusum, Iuven. 2, 55: fila, Sen. ep. 90, 20: serica fila per cannas leves, Sidon. carm. 22, 200: aurea pensa (v. den Parzen), Petron. 29, 6 (vgl. Apul. de mund. 38): ad torquenda in alveolis fusa vertantur, Hieron. epist. 130, 15. – b) übtr., drehen, wenden, lenken, navem, Titin. com. fr.: naturam huc et illuc torquere ac flectere, Cic.: imbecillitatem animorum, Cic.: orationem aliquo, Cic.: omnia ad commodum suae causae, Cic.: bella, Verg. – 2) insbes.: a) fortdrehen, wälzen, saxa, Verg.: tignum, Hor. – b) im Kreise herumdrehen, winden, anguis tortus, Verg.: vestis circum brachia torta, Tac. – dah. c) beim Schleudern herumdrehen,schwingen, schleudern, hastas, Cic.: iaculum in hostem, Verg.: hastam alci, Val. Flacc.: telum ad tempora, Verg.: fulmina, Verg.: glaebas, Ov. – poet., aquosam hiemem, des Sturmes Erguß herabschleudern (Voß), Verg. – bildl., curvum sermone rotato enthymema, Iuven. 6, 449: u. so acutissimum συλλογισμον prope ad vim dialecticorum, Schol. Bob. ad Cic. Sull. 3, 10. p. 360, 3 B. – d) drehend bewirken, etwas drehen, orbem, Verg.: spumas, peitschen, Verg.: pulverem, aufwirbeln, Lucan.: sibila, aufzischen, Prop.: torquet medios nox umida cursus, hat die Hälfte ihrer Bahn vollendet, Verg. – II) prägn.: A) sich umwerfen, tegumen immane, Verg. Aen. 7, 666. – B) verdrehen, verzerren, verrenken 1) im allg.: a) eig.: ora torquebit amaror, Verg.: vultus mutantur, ora torquentur, Cic.: oculum, Cic.: articulorum se ipsos torquentium sonus (Knacken, Krachen), Sen. – b) übtr., verdrehen, verbo ac litterā ius omne torqueri, Cic. Caecin. 77. (Kayser u. Müller intorqueri). – 2) insbes., auf der Folter die Glieder verdrehen, foltern, auf die Folter spannen, a) eig., Cic. u.a.: torquetor, er soll gefoltert werden, Sen. rhet.: servum in caput domini, ICt.: Aeacus torquet umbras, stellt ein peinliches Verhör an mit usw., Iuven. 1, 9. – b) übtr.: α) übh.: alqm mero, einen auf die Weinfolter bringen (einem brav zutrinken, um ihn auszuforschen), Hor.: torqueatur vita Sullae, man foltere des Sulla Wandel, d.i. man untersuche ihn genau, Cic. – β) martern, plagen, quälen, beunruhigen, alqm, Cic.: convivam fame, Phaedr.: libidines te torquent, Cic.: nos supplicationes torserunt, Cael. b. Cic.: dies noctesque torqueor, Cic.: stulti malorum memoriā torquentur, Cic.: quā quidem exspectatione torqueor, Cic. ep.: sollicitudine, paenitentiā, poenarum omnium exspectatione torquetur mens, Quint.: sin animos suos in earum rerum, quae in veniri non poterant, inquisitione torquerent, Lact.: torqueor m. folg. quod (weil, daß), torqueor, quod discipulum optimae spei amisisti, Plin. ep. 7, 30, 1: m. folg. Acc. u. Infin., necesse est torqueri tam iniqua praemia fortunam persolvere, Sen. de tranqu. anim. 16, 1: mit folg. ne u. Konj., Ov. her. 9, 36 u. am.2, 5, 53. – / Parag. Infin. Präs. Pass. torquerier, Hor. sat. 2, 8, 67. Prop. 3, 6, 39. – 1. Supin. auch torsum, nach Prisc. 9, 52 (vgl. detorqueo a.E.).

    lateinisch-deutsches > torqueo

  • 3 torqueo

    torqueo, torsī, tortum, ēre (altind. tarkъš, griech. ἄτρακτος, Spindel, ahd. drāhsil, Drechsler), drehen, I) drehen = wenden, winden, umdrehen, 1) im allg.: a) eig.: cervices oculosque, Cic.: terra circum axem se torquet, Cic.: alqd in orbem, Cic.: collum alci, einem den Hals etwas umdrehen (eine Art Zwangsmittel), Liv.: ora equi frenis, lenken, Ov.: laqueum, ICt.: oculos ad alqd, Verg.: vestigia ad sonitum, Verg.: aurem ab obscenis sermonibus, Hor.: capillos ferro, kräuseln, Ov.: aquas remis, Ov.: stamina digitis od. pollice, spinnen, Ov. her. 9, 79 u. met. 12, 475 (vgl. ducit inops tremulā stamina torta manu, Tibull. 1, 6, 78): und so pollice fusos, Ps. Albinov. eleg. 2, 73: fusos, Plin. 28, 28: tenui praegnantem stamine fusum, Iuven. 2, 55: fila, Sen. ep. 90, 20: serica fila per cannas leves, Sidon. carm. 22, 200: aurea pensa (v. den Parzen), Petron. 29, 6 (vgl. Apul. de mund. 38): ad torquenda in alveolis fusa vertantur, Hieron. epist. 130, 15. – b) übtr., drehen, wenden, lenken, navem, Titin. com. fr.: naturam huc et illuc torquere ac flectere, Cic.: imbecillitatem animorum, Cic.: orationem aliquo, Cic.: omnia ad commodum suae causae, Cic.: bella, Verg. – 2) insbes.: a) fortdrehen, wälzen, saxa, Verg.: tignum, Hor. – b) im Kreise herumdrehen, winden, anguis tortus, Verg.: vestis circum brachia torta, Tac. – dah. c) beim Schleudern herumdrehen,
    ————
    schwingen, schleudern, hastas, Cic.: iaculum in hostem, Verg.: hastam alci, Val. Flacc.: telum ad tempora, Verg.: fulmina, Verg.: glaebas, Ov. – poet., aquosam hiemem, des Sturmes Erguß herabschleudern (Voß), Verg. – bildl., curvum sermone rotato enthymema, Iuven. 6, 449: u. so acutissimum συλλογισμον prope ad vim dialecticorum, Schol. Bob. ad Cic. Sull. 3, 10. p. 360, 3 B. – d) drehend bewirken, etwas drehen, orbem, Verg.: spumas, peitschen, Verg.: pulverem, aufwirbeln, Lucan.: sibila, aufzischen, Prop.: torquet medios nox umida cursus, hat die Hälfte ihrer Bahn vollendet, Verg. – II) prägn.: A) sich umwerfen, tegumen immane, Verg. Aen. 7, 666. – B) verdrehen, verzerren, verrenken 1) im allg.: a) eig.: ora torquebit amaror, Verg.: vultus mutantur, ora torquentur, Cic.: oculum, Cic.: articulorum se ipsos torquentium sonus (Knacken, Krachen), Sen. – b) übtr., verdrehen, verbo ac litterā ius omne torqueri, Cic. Caecin. 77. (Kayser u. Müller intorqueri). – 2) insbes., auf der Folter die Glieder verdrehen, foltern, auf die Folter spannen, a) eig., Cic. u.a.: torquetor, er soll gefoltert werden, Sen. rhet.: servum in caput domini, ICt.: Aeacus torquet umbras, stellt ein peinliches Verhör an mit usw., Iuven. 1, 9. – b) übtr.: α) übh.: alqm mero, einen auf die Weinfolter bringen (einem brav zutrinken, um ihn auszuforschen), Hor.: torqueatur vita Sullae, man
    ————
    foltere des Sulla Wandel, d.i. man untersuche ihn genau, Cic. – β) martern, plagen, quälen, beunruhigen, alqm, Cic.: convivam fame, Phaedr.: libidines te torquent, Cic.: nos supplicationes torserunt, Cael. b. Cic.: dies noctesque torqueor, Cic.: stulti malorum memoriā torquentur, Cic.: quā quidem exspectatione torqueor, Cic. ep.: sollicitudine, paenitentiā, poenarum omnium exspectatione torquetur mens, Quint.: sin animos suos in earum rerum, quae in veniri non poterant, inquisitione torquerent, Lact.: torqueor m. folg. quod (weil, daß), torqueor, quod discipulum optimae spei amisisti, Plin. ep. 7, 30, 1: m. folg. Acc. u. Infin., necesse est torqueri tam iniqua praemia fortunam persolvere, Sen. de tranqu. anim. 16, 1: mit folg. ne u. Konj., Ov. her. 9, 36 u. am.2, 5, 53. – Parag. Infin. Präs. Pass. torquerier, Hor. sat. 2, 8, 67. Prop. 3, 6, 39. – 1. Supin. auch torsum, nach Prisc. 9, 52 (vgl. detorqueo a.E.).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > torqueo

  • 4 Завивать

    - torquere (capillos ferro); crispare; vibrare;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Завивать

  • 5 torqueo

    torquĕo, torsi, tortum, 2 (archaic inf. torquerier, Hor. S. 2, 8, 67), v. a. [Gr. trepô, to turn; cf. atrekês; also Sanscr. tarkus; Gr. atraktos, a spindle; and strephô, to twist], to turn, turn about or away; to twist, bend, wind (class.; syn. converto).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    cervices oculosque,

    Cic. Leg. 2, 15, 39:

    oculum,

    to roll, distort, id. Ac. 2, 25, 80:

    ora,

    to twist awry, id. Off. 1, 36, 131:

    ab obscenis sermonibus aurem,

    Hor. Ep. 2, 1, 127:

    oculos ad moenia,

    Verg. A. 4, 220:

    ad sonitum vocis vestigia,

    id. ib. 3, 669:

    serpens squamosos orbes Torquet,

    Ov. M. 3, 42; cf.

    anguis,

    Verg. G. 3, 38:

    capillos ferro,

    i. e. to curl, frizzle, Ov. A. A. 1, 505:

    stamina pollice,

    id. M. 12, 475:

    remis aquas,

    id. F. 5, 644:

    spumas,

    Verg. A. 3, 208:

    taxos in arcus,

    to bend, id. G. 2, 448:

    tegumen torquens immane leonis,

    winding about him, id. A. 7, 666:

    cum terra circum axem se convertat et torqueat,

    Cic. Ac. 2, 39, 123:

    torta circum bracchia vestis,

    Tac. H. 5, 22.—
    B.
    In partic.
    1.
    To whirl around, to whirl in the act of throwing, to wield, brandish, to fling with force, to hurl (mostly poet.):

    torquet nunc lapidem, nunc ingens machina tignum,

    Hor. Ep. 2, 2, 73:

    amnis torquet sonantia saxa,

    Verg. A. 6, 551:

    stuppea torquentem Balearis verbera fundae,

    id. G. 1, 309:

    jaculum in hostem,

    id. A. 10, 585; Ov. M. 12, 323: hastam in hunc, id. ib 5, 137;

    for which: hastam alicui,

    Val. Fl. 3, 193:

    telum aurata ad tempora,

    Verg. A. 12, 536:

    tela manu,

    Ov. M. 12, 99:

    valido pila lacerto,

    id. F. 2, 11:

    glebas, ramos,

    id. M. 11, 30:

    cum fulmina torquet (Juppiter),

    Verg. A. 4, 208;

    and trop.: cum Juppiter horridus austris Torquet aquosam hiemem,

    id. ib. 9, 671; cf.:

    Eurus nubes in occiduum orbem,

    Luc. 4, 63.—In prose:

    torquere amentatas hastas lacertis,

    Cic. de Or. 1, 57, 242.—
    2.
    To twist awry, misplace, turn aside, distort:

    negat sibi umquam, cum oculum torsisset, duas ex lucernā flammulas esse visas,

    Cic. Ac. 2, 25, 80:

    ora Tristia temptantum sensu (sapor) torquebit amaro,

    Verg. G. 2, 247.—
    3.
    To wrench the limbs upon the rack, to put to the rack or to the torture, to rack, torture (class.):

    ita te nervo torquebo, itidem uti catapultae solent,

    Plaut. Curc. 5, 3, 12:

    eculeo torqueri,

    Cic. Fin. 3, 13, 42:

    aliquem servilem in modum,

    Suet. Aug. 27; cf.:

    ira torquentium,

    Tac. A. 15, 57:

    servum in caput domini,

    against his master, Dig. 48, 18, 1: vinctus tortusve, [p. 1880] Suet. Aug. 40 fin.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to twist, wrest, distort, turn, bend, direct (a favorite expression of Cicero):

    versare suam naturam et regere ad tempus atque huc et illuc torquere ac flectere,

    Cic. Cael. 6, 13:

    torquere et flectere imbecillitatem animorum,

    id. Leg. 1, 10, 29:

    oratio ita flexibilis, ut sequatur, quocumque torqueas,

    id. Or. 16, 52:

    omnia ad suae causae commodum,

    id. Inv. 2, 14, 46:

    verbo ac litterā jus omne torqueri,

    wrested, perverted, id. Caecin. 27, 77:

    sonum,

    to inflect, Auct. Her. 3, 14, 25:

    cuncta tuo qui bella, pater, sub numine torques,

    Verg. A. 12, 180:

    versare sententias, et huc atque illuc torquere,

    Tac. H. 1, 85.—
    B.
    In partic. (acc. to A. 2.), to rack, torment, torture (syn.:

    ango, crucio): tuae libidines te torquent,

    Cic. Par. 2, 18:

    mitto aurum coronarium, quod te diutissime torsit,

    id. Pis. 37, 90: acriter nos tuae supplicationes torserunt, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 1:

    equidem dies noctesque torqueor,

    Cic. Att. 7, 9, 4:

    verbi controversia jam diu torquet Graeculos homines,

    id. de Or. 1, 11, 47; 3, 9, 33:

    stulti malorum memoriā torquentur,

    id. Fin. 1, 17, 57:

    sollicitudine, poenitentia, etc., torquetur mens,

    Quint. 12, 1, 7:

    invidiā vel amore vigil torquebere,

    Hor. Ep. 1, 2, 37; Ov. H. 20, 123:

    torqueor, infesto ne vir ab hoste cadat,

    id. ib. 9, 36; cf. Hor. S. 2, 8, 67:

    Aeacus torquet umbras,

    holds inquisition over, Juv. 1, 9.— Transf.: (reges) dicuntur torquere mero, quem perspexisse laborant, qs. to rack with wine, i. e. to try or test with wine, Hor. A. P. 435; so,

    vino tortus et irā,

    id. Ep. 1, 18, 38.—
    C.
    To hurl, fling (of language):

    curvum sermone rotato enthymema,

    Juv. 6, 449.—Hence, tortus, a, um, P. a., twisted, crooked, contorted, distorted.
    A.
    Lit.:

    via (labyrinthi),

    Prop. 4 (5), 4, 42:

    quercus,

    i. e. a twisted oakgarland, Verg. G. 1, 349.—Hence,
    2.
    Subst.: torta, ae, f., a twisted loaf, a twist, Vulg. 1 Par. 16, 3. —
    * B.
    Trop.:

    condiciones,

    confused, complicated, Plaut. Men. 4, 2, 25. — Adv.: tortē, awry, crookedly:

    torte penitusque remota,

    Lucr. 4, 305 (329).

    Lewis & Short latin dictionary > torqueo

  • 6 ferrum

    ferrum, i, n. [cf. Sanscr. dharti, firmness; Lat. firmus], iron.
    I.
    Lit., Plin. 34, 14, 39, § 138; Lucr. 1, 571; 5, 1241; 1286; Cic. N. D. 2, 60, 151; id. Leg. 2, 18, 45; Caes. B. G. 5, 12, 5; Hor. S. 1, 4, 20 et saep.:

    mustum quod resipit ferrum,

    has a taste of iron, Varr. R. R. 1, 54, 3.—
    B.
    Poet.
    1.
    As a fig. of hard-heartedness, unfeelingness, cruelty, etc.:

    gerere ferrum in pectore,

    Ov. M. 9, 614; cf.:

    ferrum et scopulos gestare in corde,

    id. ib. 7, 33:

    durior ferro,

    id. ib. 14, 712; hence for the iron age, id. ib. 1, 127; 15, 260; Hor. Epod. 16, 65.—
    2.
    As an image of firmness, endurance, Ov. Pont. 4, 10, 3.—
    II.
    Transf., any thing made of iron, an iron implement, as a plough: glebas proscindere ferro, Lucil. ap. Non. 401, 19:

    solum terrae,

    Lucr. 5, 1295; cf.

    also, campum,

    Ov. M. 7, 119:

    ferro scindimus aequor,

    Verg. G. 1, 50; a hatchet:

    ferro mitiget agrum,

    Hor. Ep. 2, 2, 186; an axe:

    mordaci velut icta ferro Pinus,

    id. C. 4, 6, 9; 4, 4, 60 (for which, shortly before, bipennis); cf. Lucr. 6, 168; a dart:

    petita ferro belua,

    Hor. Epod. 5, 10; the tip of an arrow:

    exstabat ferrum de pectore aduncum,

    Ov. M. 9, 128; the head (of a spear), Tac. G. 6; an iron stylus:

    dextra tenet ferrum,

    id. ib. 9, 522; hair-scissors:

    solitus longos ferro resecare capillos,

    id. ib. 11, 182; curling-irons:

    crines vibratos calido ferro,

    Verg. A. 12, 100 et saep.—Esp. freq. a sword:

    Drusum ferro. Metellum veneno sustulerat,

    Cic. N. D. 3, 33, 81:

    in aliquem cum ferro invadere,

    id. Caecin. 9, 25:

    aut ferro aut fame interire,

    Caes. B. G. 5, 30 fin.:

    uri virgis ferroque necari,

    Hor. S. 2, 7, 58; cf.:

    gladiator, ferrum recipere jussus,

    the stroke of the sword, Cic. Tusc. 2, 17, 41. So, ferrum et ignis, like our fire and sword, to denote devastation, utter destruction:

    huic urbi ferro ignique minitantur,

    Cic. Phil. 11, 14, 37; cf.:

    hostium urbes agrique ferro atque igni vastentur,

    Liv. 31, 7, 13:

    pontem ferro, igni, quacumque vi possent, interrumpant,

    id. 2, 10, 4; 30, 6, 9; 1, 59, 1:

    ecce ferunt Troës ferrumque ignemque Jovemque In Danaas classes,

    Ov. M. 13, 91:

    inque meos ferrum flammasque penates Impulit,

    id. ib. 12, 551; so, conversely, igni ferroque, Cic. Phil. 13, 21, 47; Liv. 35, 21, 10; cf. Tac. A. 14, 38; Suet. Claud. 21:

    flamma ferroque,

    Cic. Verr. 2, 4, 35, § 78; Flor. 2, 17, 15; 3, 18, 14; Sen. Const. Sap. 2, 2: ferrum, i. q. arms, for battle, war, force of arms: ferro, non auro, vitam cernamus, utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 202 ed. Vahl.); cf.: quem nemo ferro potuit superare nec auro, id. ap. Cic. Rep. 3, 3 (Ann. v. 220 ed. Vahl.): adnuit, sese mecum decernere ferro, id. ap. Prisc. p. 822 P. (Ann. v. 136 ed. Vahl.):

    decernere ferro,

    Cic. de Or. 2, 78, 317; Liv. 40, 8 fin.; Verg. A. 7, 525; 11, 218:

    cernere ferro,

    id. ib. 12, 709:

    ferro regna lacessere,

    with war, id. ib. 12, 186; cf.:

    atque omnis, Latio quae servit purpura ferro,

    i. e. made subject by the force of arms, Luc. 7, 228.— Prov.: ferrum meum in igni est, i. q. mea nunc res agitur, Sen. Mort. Claud.

    Lewis & Short latin dictionary > ferrum

  • 7 ferrum

        ferrum ī, n     iron, C., Cs., H.—Poet.: gerere ferrum in pectore, i. e. cruelty, O.: durior ferro, O.: de duro est ultima (aetas) ferro, O.: ferro duravit saecula, H.—An iron, tool of iron, iron implement: ferro proscindere campum, ploughshare, O.: ferro scindimus aequor, V.: ferro mitiget agrum, axe, H.: Petita ferro belua, dart, H.: aduncum, arrow-head, O.: hastae brevi ferro, head, Ta.: Dextra tenet ferrum, stylus, O.: longos ferro resecare capillos, shears, O.: foedare crinīs Vibratos calido ferro, curling-irons, V.: stridor ferri tractaeque catenae, iron chain, V.—A sword: ferro iter aperiundum est, S.: aut ferro aut fame interire, Cs.: uri virgis ferroque necari, H.: ferro inter se comminus decertare: cernere ferro, V.: ferro regna lacessere, with war, V.: huic urbi ferro ignique minitantur, i. e. with fire and sword: ferunt ferrumque ignemque In Danaas classes, O.: igni ferroque.—Fig., the age of iron: ad ferrum venistis ab auro, O.
    * * *
    iron; any tool of iron; weapon, sword

    Latin-English dictionary > ferrum

  • 8 ferrum

    ī n.
    1) железо (f. eruere Amm, VF)
    2) железное орудие: плут ( campum proscindere ferro O); хирургический инструмент ( ferro curari Sen); остриё стрелы (f. aduncum O); ножницы ( ferro resecare capillos O); меч ( ferro interire Nep)
    ferro et igni, ferro atque igni, ferro ignique, igni ferroque C, L, QCогнём и мечом
    3) удар меча (f. recipĕre C)
    4) железная твёрдость, неумолимость (pectore f. gerere O)

    Латинско-русский словарь > ferrum

  • 9 rumpo

    rumpo, rūpi, ruptum ( inf. paragog. rumpier, Afran. Com. 127), 3, v. a. [root rup], to break, burst, tear, rend, rive, rupture; to break asunder, burst in pieces, force open, etc. (very freq. and class.; a favorite word of the Aug. poets; cf. frango).
    I.
    Lit.: SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Lex XII. Tab. ap. Fest. S. V. TALIO, p. 274; and ap. Gell. 20, 1, 14; cf. Cato ap. Prisc. p. 710 P.:

    vincula,

    Lucr. 3, 83; Cic. Cat. 4, 4, 8; id. Tusc. 1, 30, 74; Prop. 4, 10, 4; Verg. A. 10, 233 al.:

    catenas,

    Prop. 3, 13, 11; Hor. S. 2, 7, 70; Ov. Am. 3, 11, 3:

    frena pudoris,

    Prop. 4, 18, 3:

    obstantia claustra,

    Hor. Ep. 1, 14, 9:

    teretes plagas (aper),

    id. C. 1, 1, 28:

    pontem,

    to break down, Liv. 7, 9; cf.:

    rupti torrentibus pontes,

    Quint. 2, 13, 16:

    montem aceto (Hannibal),

    Juv. 10, 153:

    Alpes,

    Sil. 11, 135:

    arcum,

    Phaedr. 3, 14, 10:

    plumbum (aqua),

    Hor. Ep. 1, 10, 20:

    carinam (sinus Noto remugiens),

    id. Epod. 10, 20:

    tenta cubilia tectaque,

    id. ib. 12, 12:

    vestes,

    Ov. M. 6, 131; cf.:

    tenues a pectore vestes,

    id. A. A. 3, 707:

    sinus pariterque capillos,

    id. M. 10, 722:

    linum ruptum aut turbata cera,

    Quint. 12, 8, 13:

    praecordia ferro,

    to penetrate, Ov. M. 6, 251; 5, 36; cf.:

    guttura cultro,

    to cut, id. ib. 15, 465:

    colla securi,

    id. ib. 12, 249:

    nubem (vis venti),

    to sunder, rive, Lucr. 6, 432:

    fulmen nubes rumpit,

    Sen. Q. N. 2, 58, 1:

    spiritus rumpit nubes,

    id. ib. 2, 54, 3:

    ruptae nubes et in pronum solutae,

    id. ib. 5, 12, 1:

    caelum,

    Sil. 3, 196:

    polum,

    id. 1, 135: turbo ruptus, breaking or bursting forth, Verg. A. 2, 416 et saep.:

    tuā causā rupi ramices,

    burst, ruptured, Plaut. Merc. 1, 2, 30:

    suos ramices,

    id. Poen. 3, 1, 37:

    inflatas vesiculas,

    Cic. Div. 2, 14, 33:

    pectora fremitu (leones),

    Lucr. 3, 297:

    illius immensae ruperunt horrea messes,

    filled to repletion, Verg. G. 1, 49; Col. 10, 307:

    frugibus rupta congestis horrea,

    Sid. 1, 6:

    ilia,

    Cat. 11, 20; 80, 7; Verg. E. 7, 26; cf. with a personal object:

    rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua, Dum, etc.,

    Hor. Ep. 1, 19, 15.—Esp. reflexively, to burst or split one ' s self, to burst, split, etc.:

    me rupi causā currendo tuā,

    Plaut. Merc. 1, 2, 43; id. Capt. prol. 14; Lucil. ap. Non. 88, 11; 382, 23:

    ut me ambulando rumperet,

    Ter. Hec. 3, 4, 21:

    non, si te ruperis, Par eris,

    Hor. S. 2, 3, 319.— Mid.: ego misera risu clandestino rumpier, to burst, split, Afran. ap. Non. 382, 21 (Com. Rel. p. 154 Rib.); so,

    frigidus in pratis cantando rumpitur anguis,

    Verg. E. 8, 71:

    quā (licentiā audacium) ante rumpebar, nunc ne movear quidem,

    could have burst, Cic. Q. Fr. 3, 9, 1:

    et inflatas rumpi vesiculas,

    id. Div. 2, 14, 33; cf.:

    rumpantur iniqui, Vicimus,

    Prop. 1, 8, 27:

    miser Rumperis (sc. irā) et latras,

    Hor. S. 1, 3, 136: rumpere viam, iter, etc., to force a passage, make one ' s way by force: ferro rumpenda per hostes Est via, a passage must be burst or forced through, Verg. A. 10, 372; cf.:

    eo nisi corporibus armisque rupere cuneo viam,

    Liv. 2, 50:

    rupta via,

    Quint. 9, 4, 63:

    viam igne,

    Stat. Th. 8, 469:

    iter ferro,

    Sil. 4, 196 (with reserare viam);

    15, 782: Alpes,

    id. 11, 135:

    rupto sonuit sacer aequore Titan,

    Val. Fl. 2, 37:

    cursus,

    id. ib. 1, 3; Sil. 7, 568 et saep.:

    rumpere media agmina,

    to burst through, break through, Verg. A. 12, 683; cf.:

    proelia misso equo,

    Prop. 3, 11, 64 (4, 10, 62):

    ruptā mersum caput obruit undā,

    Ov. M. 11, 569:

    mediam aciem,

    Liv. 26, 5:

    pugnantibus acies rumpenda,

    Just. 1, 6, 11:

    ordines,

    Liv. 6, 13:

    aditus,

    Verg. A. 2, 494:

    parvos hiatus,

    Sil. 5, 616:

    fontem,

    to break open, cause to break forth, Ov. M. 5, 257:

    fontes abyssae magnae,

    Vulg. Gen. 7, 11: se rumpere, to break out, burst forth ( = erumpere):

    ubi sub lucem densa inter nubila sese Diversi rumpent radii,

    Verg. G. 1, 446:

    tantus se nubibus imber Ruperat,

    id. A. 11, 548:

    unde altus primum se erumpit Enipeus,

    id. G. 4, 368; so,

    rumpi, in mid. force: dum amnes ulli rumpuntur fontibus,

    id. ib. 3, 428:

    alicui reditum,

    to cut off, Hor. Epod. 13, 15.— Absol.: offendit, fregit, rumpit, icit poculo, wounds, Afran. ap. Non. 124, 6 (Com. Rel. p. 173 Rib.); so, si quis rumpet occidetve insciens ne fraus esto, an ancient form of rogation in Liv. 22, 10, 5; cf. Dig. 9, 2, 27, § 17. —
    II.
    Trop., to break, violate, destroy, annul, make void, interrupt, etc.:

    hunc quisquam... foedera scientem neglexisse, violasse, rupisse dicere audebit?

    Cic. Balb. 5, 13; so,

    foedera,

    Lucr. 2, 254; Auct. Her. 4, 14, 20; Liv. 9, 1; 21, 10; Hor. Ep. 1, 3, 35:

    foedus,

    Liv. 3, 25, 5; 42, 40, 3:

    imperium,

    Curt. 10, 2, 15; Tac. A. 13, 36; id. H. 3, 19:

    sacramenti religionem,

    Liv. 28, 27:

    reverentiam sacramenti,

    Tac. H. 1, 12:

    fidem induciarum, pacis, etc.,

    Liv. 9, 40 fin.; 24, 29; Verg. G. 4, 213; Flor. 4, 2, 16:

    jus gentium,

    Liv. 4, 17:

    hostium jus et sacra legationis et fas gentium,

    Tac. A. 1, 42:

    rogationes vos rogatas rumpitis,

    Plaut. Curc. 4, 2, 24:

    edicta,

    Hor. C. 4, 15, 22:

    decreta,

    Ov. M. 15, 780:

    leges,

    Luc. 4, 175:

    constat, agnascendo rumpi testamentum,

    is made void, Cic. de Or. 1, 57, 241; cf.:

    jura testamentorum ruptorum aut ratorum,

    id. ib. 1, 38, 173:

    nuptias,

    Hor. C. 1, 15, 7:

    amores,

    Verg. A. 4, 292:

    condiciones pacis,

    Vell. 2, 48, 5:

    obsequium,

    Suet. Galb. 16:

    fata aspera,

    Verg. A. 6, 882:

    fati necessitatem humanis consiliis,

    Liv. 1, 42:

    ne me e somno excitetis et rumpatis visum,

    break in upon, interrupt, Cic. Rep. 6, 12, 12; so,

    somnum,

    Verg. A. 7, 458; cf. Sen. Ep. 51, 12:

    sacra,

    Verg. A. 8, 110:

    carmina,

    Tib. 2, 3, 20:

    novissima verba,

    Ov. A. A. 1, 539:

    ut vero amplexus fessi rupere supremos,

    Val. Fl. 5, 32:

    strepitu silentia rumpi,

    Lucr. 4, 583:

    silentia (verbis),

    Verg. A. 10, 64; Ov. M. 1, 208; 11, 598; Hor. Epod. 5, 85; Val. Fl. 3, 509; Plin. Pan. 55, 4:

    diutinum silentium,

    App. M. 10, p. 239, 14:

    taciturnitatem,

    Tac. A. 1, 74:

    patientiam,

    Suet. Tib. 24:

    en age, segnes Rumpe moras,

    break off, end delay, Verg. G. 3, 43; so,

    rumpe moras,

    id. A. 4, 569; 9, 13; Ov. M. 15, 583 Bach, N. cr.; Val. Fl. 1, 306; Mart. 2, 64, 9; Plin. Ep. 5, 11, 2; cf.:

    rumpunt moras,

    Luc. 1, 264:

    otia,

    Verg. A. 6, 813.— Poet.: rumpit has imo pectore voces, breaks forth, breaks out in, gives vent to, utters, etc., Verg. A. 11, 377; so,

    vocem,

    id. ib. 2, 129; 3, 246; Sil. 8, 301; Tac. A. 6, 20:

    questus,

    Verg. A. 4, 553; Claud. Rapt. Pros. 2, 249:

    gemitum,

    Sil. 4, 458.

    Lewis & Short latin dictionary > rumpo

  • 10 reddo

    reddo, ĕre, dĭdi, dĭtum - tr. -    - redidei = reddidi, CIL 10, 6950 --- fut. reddibo, Plaut. Cas. 129; Men. 1040; cf. Prisc. 6, 32; 6, 35; Non. 508, 8. [st1]1 [-] donner en retour, rendre (à une pers. ce qu'elle vous a donné, confié, prêté).    - aliquid accipere ab alio vicissimque reddere, Cic. Lael. 26: recevoir qqch d'un autre et le lui rendre à son tour.    - ea, quae utenda acceperis, majore mensura, si modo possis, jubet reddere Hesiodus, Cic. Off. 1, 48: ce qu'on nous a prêté, c'est avec usure que nous devons, si possible, le rendre, suivant les prescriptions d'Hésiode.    - obsides reddere, Caes. BG. 1, 35, 3: rendre des otages.    - memoria bene redditae vitae, Cic. Phil. 14, 32: le souvenir d'une vie que nous avons rendue avec honneur (à la nature).    - cf. Cic. Rep. 1, 4.    - reddere beneficium, Cic. Off. 1, 48: rendre un bienfait en retour.    - acceptam cladem hosti reddere, Liv. 24, 17, 7: rendre à l'ennemi la défaite qu'il avait infligée.    - cf. Liv. 24, 20, 2 ; 27, 49, 5. [st1]2 [-] donner en retour ce qu'on doit, ce qu'on a promis, etc. ; payer, s'acquitter de.    - redde quae restant, Cic. Br. 258: acquitte-toi du reste (= achève ton exposé).    - mors naturae debita, pro patria reddita, Cic. Phil. 14, 31: mort due à la nature, payée pour la patrie (dette envers la nature acquittée pour la patrie).    - proemia reddere, Virg. En. 9. 254: accorder des récompenses.    - reddere alicui prœmia debita, Virg. En. 2, 537: payer à qqn le salaire qui lui est dû.    - mihi maxime placet ea quae male empta sunt reddi, Cic. Att. 2: je suis tout à fait d'accord pour rendre ce qui a été acheté trop cher.    - vota reddere, Cic. Leg. 2, 22: s'acquitter des voeux.    - cf. Virg. B. 5, 75.    - supplicatio redditur, Caes. BG. 7, 90, 8: on célèbre les actions de grâces prescrites.    - promissa viro reddere, Virg. En. 5, 386: délivrer à qqn la récompense promise.    - reddere poenas, Sall. J. 14, 21: subir une punition.    - reddere rationem: rendre un compte.    - debitum naturae morbo reddere, Nep. Reg. 1: payer sa dette à la nature à la suite d'une maladie, mourir de maladie. [st1]3 [-] rendre (à qqn ce qu'on lui a pris, enlevé), restituer.    - reddere captivos, Caes. BG. 7, 90, 3: rendre des prisonniers.    - reddi captivos negavit esse utile, Cic. Off. 3: il affirma qu'il n'était pas utile de rendre les prisonniers.    - cf. Cic. Phil. 2, 104.    - libertatem reddere, Suet. 25: rendre la liberté.    - patriam reddere, Liv. 5, 51, 10: rendre la patrie.    - suum cuique honorem redditum gaudeo, Cic. Am. 136: je me réjouis que chacun se soit vu restituer ses honneurs.    - aliquem patriae reddere, Cic. Mil. 94: rendre qqn à sa patrie.    - patriis redditus aris, Virg. En. 11, 269: rendu aux foyers paternels.    - cf. Virg. En. 2, 740.    - reddar tenebris, Virg. En. 6, 544: je vais rentrer dans les ténèbres (auxquelles je me suis arraché un moment).    - Teucrum iterum se reddere in arma, Virg. En. 10, 684: s'exposer de nouveau aux armes des Troyens.    - se reddere: revenir, reprendre sa place.    - se reddere convivio, Liv. 23, 9, 13: reprendre sa place au banquet. [st1]4 [-] donner en retour, en paiement, en récompense.    - is honos non solum... datur, sed... redditur, Cic. Phil. 5, 41: cet honneur, on ne l'accorde pas seulement..., on le rend en paiement...    - reddere pretium alicui pro bene factis, Plaut. Cap. 940: récompenser qqn pour ses bons offices.    - gratiam alicui reddere, Sall. J. 110, 4: payer qqn de retour, lui manifester sa reconnaissance. [st1]5 [-] placer en regard, en réplique.    - paria paribus redduntur, Cic. Or. 164: des membres de phrase égaux se font pendant. [st1]6 [-] placer en retour, retourner, traduire, rendre.    - cum, ea quae legeram Graece, Latine redderem, Cic. de Or. 1, 155: alors que je rendais en latin ce que j'avais lu en grec.    - verbum pro verbo reddere, Cic.: traduire mot à mot.    - cf. Cic. Opt. 5. [st1]7 [-] donner en retour, en écho, répéter.    - Hor. Ep. 1, 18, 14; S. 2, 8, 80; P. 158. [st1]8 [-] donner en réponse, répliquer (répartir).    - Virg. En. 1, 409; 6, 689; 11, 251, etc. [st1]9 [-] donner, produire en retour, renvoyer (des rayons); reproduire, imiter; exprimer, rendre; rendre (un son...).    - (gemma) clara repercusso reddebant lumina Phoebo, Ov. M. 2, 110: (des. pierres précieuses) renvoyaient à Phoebus ses rayons brillants qui s'y réfléchissaient.    - reddere odorem croci, Plin. 36, 177, reproduire l'odeur du safran.    - reddere paternam elegantiam in loquendo, Quint. 1, 1, 6: reproduire dans sa parole la correction paternelle du style.    - te nomine reddet, Virg. En. 6, 768: il sera ta reproduction par le nom, il te ressemblera par le nom.    - omnes Catilinas, Acidinos postea reddidit, Cic. Att. 4, 3, 3: tous les Catilina, les Acidinus ont reparu dès lors en lui (= il s'est conduit comme...).    - toto litore busta surgunt Thessalicis reddentia manibus ignem, Luc. 9, 180: tout le long du rivage, se dressent des bûchers offrant leurs flammes aux mânes de la Thessalie.    - ut, quae secum commentatus esset, ea sine scripto verbis eisdem redderet, quibus cogitavisset, Cic. Br. 301: à tel point que, ce qu'il avait préparé (avant de prononcer son discours), il le reproduisait sans aucune note, dans les mêmes termes qu'il l'avait conçu.    - cf. Quint. 10, 6, 3 ; 11, 2, 23.    - tibiae... alium sonum reddunt, Quint. 11, 3, 20: la flûte rend un son différent. [st1]10 [-] rendre, produire (en parl. du sol).    - Ter. Phorm. 680; Col. 2, 16, 2 ; Plin. 18, 87; Quint. 12,10, 25 [st1]11 [-] ramener à un état antérieur, rendre de nouveau.    - avec deux acc. reddere aliquem insignem, Virg. En. 5, 705: rendre quelqu'un illustre.    - reddam ego te fame mansuetem (= mansuetum), Plaut. As. 1.2.19: je vais te rendre doux en t'affamant.    - pecunia homines beatos non reddit: l'argent ne rend pas les hommes heureux.    - senem illum tibi dedo ulteriorem, lepide ut lenitum reddas, Plaut. Bac. 1150: je te confie ce vieux là-bas, le second, pour que tu le ramènes à une aimable douceur.    - cf. Plaut. Poen. 132.    - reddes forte latus, nigros angusta fronte capillos, reddes dulce loqui, Hor. Ep. 1, 7, 27, tu referas forte ma poitrine (solides mes poumons), et noirs mes cheveux sur un front étroit, tu referas doux mon parler.    - avec ut subj. reddes nobis, ut... fecisti, sic de magistratibus ut disputes... Cic. Leg. 3, 13: tu referas pour nous sur les magistratures, comme tu l'as fait..., un exposé critique.... [st1]12 [-] amener d'un état à un autre, rendre.    - petronem et dominum reddam mortales miserrumos, Plaut. Cap. 822: je ferai du bélier et de son maître les êtres les plus misérables.    - tutiorem vitam reddere, Cic. Rep. 1, 3: rendre la vie plus sûre.    - cf. Cic. Ac. 2, 54; de Or. 2, 8 ; Br. 38; Caes. BC. 3, 79, 4.    - homines ex feris mites reddere, Cic. Inv. 1, 2: amener les hommes de la sauvagerie à la douceur.    - aliquid effectum reddere, Plaut. Ps. 386: amener une chose à réalisation, effectuer, réaliser.    - cf. Plaut. Ps. 530; 1309; Cap. 345, etc.    - rare au passif corpus imbecillius redditur, Cels. 3, 3, 19: le corps est affaibli.    - cf. Ov. M. 4, 175; Just. 29, 4, 3, etc..    - rart subst. attribut aliquem hostem Romanis reddere, Nep. Han. 2, 1: faire de qqn un ennemi des Romains.    - avec ut + subj. mortalem summum fortuna reddidit ut famul infumus esset, Enn. An. 313: la fortune a fait du mortel le plus élevé le plus bas des esclaves.    - cf. Ter. And. 389. [st1]13 [-] rendre (à qqn) ce qu'on a reçu, remettre, transmettre.    - aliquid alicui reddere: rendre qqch à qqn.    - Graeciae veterem statum reddere: rendre à la Grèce son ancien statut.    - reddere alicui suum: rendre à qqn son dû.    - Cincius eam mihi abs te epistulam reddidit, quam tu dederas, Cic. Att. 1, 20, 1: Cincius m'a remis de ta part la lettre que tu lui avais confiée pour moi.    - cf. Cic. Fam. 2, 1, 1; 2, 17, 1; etc. ; Caes. BC. 1, 1, 1; 2, 20, 2, etc. ; Sall. C. 34, 3 ; Liv. 2, 3, 7. [st1]14 [-] donner en retour d'une demande, accorder.    - neque his petentibus jus redditur, Caes. BG. 6, 13, 7: on ne leur accorde pas malgré leur demande de solution en justice.    - cf. Quint. 11, 2, 60.    - reddere judicium, rendre un jugement (en parl. du magistrat à qui on vient demander justice).    - Ter. Phorm. 404: Quint. 7, 4, 43; Tac. An. 1, 72.    - jus reddere, Tac. An. 6, 11: rendre la justice.    - judicia in privatos reddere, Caes. BC. 2, 18, 5: rendre des jugements contre les particuliers. [st1]15 [-] rapporter, exposer.    - reddere = referre.    - causas corruptae eloquentiae, Quint. 8, 6, 76: rapporter les raisons de la corruption de l'éloquence.    - aliquid suo loco reddere, Tac. H. 4, 67: raconter une chose en son lieu.    - quae suis locis reddam, Plin.: ce que j'exposerai en son temps et lieu. [st1]16 [-] faire sortir au-dehors, rendre.    - animas reddunt, Virg. G. 3, 495: ils exhalent leur souffle, leur vie.    - cf. Ov. P 2, 11, 7.    - sanguinem reddere, Plin. Ep. 5, 19, 6: rendre, vomir du sang.    - ex alto luco vox reddita est, Virg. En. 7, 95: des profondeurs du bois sortit une voix.    - cf. Virg. En. 3, 40. [st1]17 [-] placer à part, assigner en propre (en lot).    - Plaut. St. 181; Lucr. 1, 203; 2, 65, etc. ; Cic. Nat. 1, 103 ; Virg. En. 12, 817.
    * * *
    reddo, ĕre, dĭdi, dĭtum - tr. -    - redidei = reddidi, CIL 10, 6950 --- fut. reddibo, Plaut. Cas. 129; Men. 1040; cf. Prisc. 6, 32; 6, 35; Non. 508, 8. [st1]1 [-] donner en retour, rendre (à une pers. ce qu'elle vous a donné, confié, prêté).    - aliquid accipere ab alio vicissimque reddere, Cic. Lael. 26: recevoir qqch d'un autre et le lui rendre à son tour.    - ea, quae utenda acceperis, majore mensura, si modo possis, jubet reddere Hesiodus, Cic. Off. 1, 48: ce qu'on nous a prêté, c'est avec usure que nous devons, si possible, le rendre, suivant les prescriptions d'Hésiode.    - obsides reddere, Caes. BG. 1, 35, 3: rendre des otages.    - memoria bene redditae vitae, Cic. Phil. 14, 32: le souvenir d'une vie que nous avons rendue avec honneur (à la nature).    - cf. Cic. Rep. 1, 4.    - reddere beneficium, Cic. Off. 1, 48: rendre un bienfait en retour.    - acceptam cladem hosti reddere, Liv. 24, 17, 7: rendre à l'ennemi la défaite qu'il avait infligée.    - cf. Liv. 24, 20, 2 ; 27, 49, 5. [st1]2 [-] donner en retour ce qu'on doit, ce qu'on a promis, etc. ; payer, s'acquitter de.    - redde quae restant, Cic. Br. 258: acquitte-toi du reste (= achève ton exposé).    - mors naturae debita, pro patria reddita, Cic. Phil. 14, 31: mort due à la nature, payée pour la patrie (dette envers la nature acquittée pour la patrie).    - proemia reddere, Virg. En. 9. 254: accorder des récompenses.    - reddere alicui prœmia debita, Virg. En. 2, 537: payer à qqn le salaire qui lui est dû.    - mihi maxime placet ea quae male empta sunt reddi, Cic. Att. 2: je suis tout à fait d'accord pour rendre ce qui a été acheté trop cher.    - vota reddere, Cic. Leg. 2, 22: s'acquitter des voeux.    - cf. Virg. B. 5, 75.    - supplicatio redditur, Caes. BG. 7, 90, 8: on célèbre les actions de grâces prescrites.    - promissa viro reddere, Virg. En. 5, 386: délivrer à qqn la récompense promise.    - reddere poenas, Sall. J. 14, 21: subir une punition.    - reddere rationem: rendre un compte.    - debitum naturae morbo reddere, Nep. Reg. 1: payer sa dette à la nature à la suite d'une maladie, mourir de maladie. [st1]3 [-] rendre (à qqn ce qu'on lui a pris, enlevé), restituer.    - reddere captivos, Caes. BG. 7, 90, 3: rendre des prisonniers.    - reddi captivos negavit esse utile, Cic. Off. 3: il affirma qu'il n'était pas utile de rendre les prisonniers.    - cf. Cic. Phil. 2, 104.    - libertatem reddere, Suet. 25: rendre la liberté.    - patriam reddere, Liv. 5, 51, 10: rendre la patrie.    - suum cuique honorem redditum gaudeo, Cic. Am. 136: je me réjouis que chacun se soit vu restituer ses honneurs.    - aliquem patriae reddere, Cic. Mil. 94: rendre qqn à sa patrie.    - patriis redditus aris, Virg. En. 11, 269: rendu aux foyers paternels.    - cf. Virg. En. 2, 740.    - reddar tenebris, Virg. En. 6, 544: je vais rentrer dans les ténèbres (auxquelles je me suis arraché un moment).    - Teucrum iterum se reddere in arma, Virg. En. 10, 684: s'exposer de nouveau aux armes des Troyens.    - se reddere: revenir, reprendre sa place.    - se reddere convivio, Liv. 23, 9, 13: reprendre sa place au banquet. [st1]4 [-] donner en retour, en paiement, en récompense.    - is honos non solum... datur, sed... redditur, Cic. Phil. 5, 41: cet honneur, on ne l'accorde pas seulement..., on le rend en paiement...    - reddere pretium alicui pro bene factis, Plaut. Cap. 940: récompenser qqn pour ses bons offices.    - gratiam alicui reddere, Sall. J. 110, 4: payer qqn de retour, lui manifester sa reconnaissance. [st1]5 [-] placer en regard, en réplique.    - paria paribus redduntur, Cic. Or. 164: des membres de phrase égaux se font pendant. [st1]6 [-] placer en retour, retourner, traduire, rendre.    - cum, ea quae legeram Graece, Latine redderem, Cic. de Or. 1, 155: alors que je rendais en latin ce que j'avais lu en grec.    - verbum pro verbo reddere, Cic.: traduire mot à mot.    - cf. Cic. Opt. 5. [st1]7 [-] donner en retour, en écho, répéter.    - Hor. Ep. 1, 18, 14; S. 2, 8, 80; P. 158. [st1]8 [-] donner en réponse, répliquer (répartir).    - Virg. En. 1, 409; 6, 689; 11, 251, etc. [st1]9 [-] donner, produire en retour, renvoyer (des rayons); reproduire, imiter; exprimer, rendre; rendre (un son...).    - (gemma) clara repercusso reddebant lumina Phoebo, Ov. M. 2, 110: (des. pierres précieuses) renvoyaient à Phoebus ses rayons brillants qui s'y réfléchissaient.    - reddere odorem croci, Plin. 36, 177, reproduire l'odeur du safran.    - reddere paternam elegantiam in loquendo, Quint. 1, 1, 6: reproduire dans sa parole la correction paternelle du style.    - te nomine reddet, Virg. En. 6, 768: il sera ta reproduction par le nom, il te ressemblera par le nom.    - omnes Catilinas, Acidinos postea reddidit, Cic. Att. 4, 3, 3: tous les Catilina, les Acidinus ont reparu dès lors en lui (= il s'est conduit comme...).    - toto litore busta surgunt Thessalicis reddentia manibus ignem, Luc. 9, 180: tout le long du rivage, se dressent des bûchers offrant leurs flammes aux mânes de la Thessalie.    - ut, quae secum commentatus esset, ea sine scripto verbis eisdem redderet, quibus cogitavisset, Cic. Br. 301: à tel point que, ce qu'il avait préparé (avant de prononcer son discours), il le reproduisait sans aucune note, dans les mêmes termes qu'il l'avait conçu.    - cf. Quint. 10, 6, 3 ; 11, 2, 23.    - tibiae... alium sonum reddunt, Quint. 11, 3, 20: la flûte rend un son différent. [st1]10 [-] rendre, produire (en parl. du sol).    - Ter. Phorm. 680; Col. 2, 16, 2 ; Plin. 18, 87; Quint. 12,10, 25 [st1]11 [-] ramener à un état antérieur, rendre de nouveau.    - avec deux acc. reddere aliquem insignem, Virg. En. 5, 705: rendre quelqu'un illustre.    - reddam ego te fame mansuetem (= mansuetum), Plaut. As. 1.2.19: je vais te rendre doux en t'affamant.    - pecunia homines beatos non reddit: l'argent ne rend pas les hommes heureux.    - senem illum tibi dedo ulteriorem, lepide ut lenitum reddas, Plaut. Bac. 1150: je te confie ce vieux là-bas, le second, pour que tu le ramènes à une aimable douceur.    - cf. Plaut. Poen. 132.    - reddes forte latus, nigros angusta fronte capillos, reddes dulce loqui, Hor. Ep. 1, 7, 27, tu referas forte ma poitrine (solides mes poumons), et noirs mes cheveux sur un front étroit, tu referas doux mon parler.    - avec ut subj. reddes nobis, ut... fecisti, sic de magistratibus ut disputes... Cic. Leg. 3, 13: tu referas pour nous sur les magistratures, comme tu l'as fait..., un exposé critique.... [st1]12 [-] amener d'un état à un autre, rendre.    - petronem et dominum reddam mortales miserrumos, Plaut. Cap. 822: je ferai du bélier et de son maître les êtres les plus misérables.    - tutiorem vitam reddere, Cic. Rep. 1, 3: rendre la vie plus sûre.    - cf. Cic. Ac. 2, 54; de Or. 2, 8 ; Br. 38; Caes. BC. 3, 79, 4.    - homines ex feris mites reddere, Cic. Inv. 1, 2: amener les hommes de la sauvagerie à la douceur.    - aliquid effectum reddere, Plaut. Ps. 386: amener une chose à réalisation, effectuer, réaliser.    - cf. Plaut. Ps. 530; 1309; Cap. 345, etc.    - rare au passif corpus imbecillius redditur, Cels. 3, 3, 19: le corps est affaibli.    - cf. Ov. M. 4, 175; Just. 29, 4, 3, etc..    - rart subst. attribut aliquem hostem Romanis reddere, Nep. Han. 2, 1: faire de qqn un ennemi des Romains.    - avec ut + subj. mortalem summum fortuna reddidit ut famul infumus esset, Enn. An. 313: la fortune a fait du mortel le plus élevé le plus bas des esclaves.    - cf. Ter. And. 389. [st1]13 [-] rendre (à qqn) ce qu'on a reçu, remettre, transmettre.    - aliquid alicui reddere: rendre qqch à qqn.    - Graeciae veterem statum reddere: rendre à la Grèce son ancien statut.    - reddere alicui suum: rendre à qqn son dû.    - Cincius eam mihi abs te epistulam reddidit, quam tu dederas, Cic. Att. 1, 20, 1: Cincius m'a remis de ta part la lettre que tu lui avais confiée pour moi.    - cf. Cic. Fam. 2, 1, 1; 2, 17, 1; etc. ; Caes. BC. 1, 1, 1; 2, 20, 2, etc. ; Sall. C. 34, 3 ; Liv. 2, 3, 7. [st1]14 [-] donner en retour d'une demande, accorder.    - neque his petentibus jus redditur, Caes. BG. 6, 13, 7: on ne leur accorde pas malgré leur demande de solution en justice.    - cf. Quint. 11, 2, 60.    - reddere judicium, rendre un jugement (en parl. du magistrat à qui on vient demander justice).    - Ter. Phorm. 404: Quint. 7, 4, 43; Tac. An. 1, 72.    - jus reddere, Tac. An. 6, 11: rendre la justice.    - judicia in privatos reddere, Caes. BC. 2, 18, 5: rendre des jugements contre les particuliers. [st1]15 [-] rapporter, exposer.    - reddere = referre.    - causas corruptae eloquentiae, Quint. 8, 6, 76: rapporter les raisons de la corruption de l'éloquence.    - aliquid suo loco reddere, Tac. H. 4, 67: raconter une chose en son lieu.    - quae suis locis reddam, Plin.: ce que j'exposerai en son temps et lieu. [st1]16 [-] faire sortir au-dehors, rendre.    - animas reddunt, Virg. G. 3, 495: ils exhalent leur souffle, leur vie.    - cf. Ov. P 2, 11, 7.    - sanguinem reddere, Plin. Ep. 5, 19, 6: rendre, vomir du sang.    - ex alto luco vox reddita est, Virg. En. 7, 95: des profondeurs du bois sortit une voix.    - cf. Virg. En. 3, 40. [st1]17 [-] placer à part, assigner en propre (en lot).    - Plaut. St. 181; Lucr. 1, 203; 2, 65, etc. ; Cic. Nat. 1, 103 ; Virg. En. 12, 817.
    * * *
        Reddo, reddis, reddidi, redditum, pen. corr. reddere. Terent. Rendre.
    \
        - regulas dominus indiligens Reddere alias ne volt. Plaut. N'en veult point remettre d'autres.
    \
        Quae suis locis reddam. Plin. Que je reciteray, etc. Desquels je parleray en leur lieu.
    \
        Aliquem reddere. Plin. iun. Resembler à aucun, Luy retirer.
    \
        Inter aquaticas aues mergi soliti sunt deuorare quae caeterae reddunt. Plin. La fiente des autres oiseaulx.
    \
        Anhelitum reddere. Plin. Jecter hors son haleine, Respirer.
    \
        Animam reddere. Cic. Jecter son vent et haleine.
    \
        Animam reddere. Virgil. Mourir, Rendre l'ame.
    \
        Reddidisti animum. Terent. Tu m'as faict revenir le courage.
    \
        Beneficium reddere. Terent. Rendre le plaisir.
    \
        Clamorem reddere. Liuius. Crier.
    \
        Vini colorem reddit. Plin. Il resemble, ou retire à la couleur du vin.
    \
        Colori reddere. Plin. Rebailler couleur, Faire revenir la couleur.
    \
        Commotum reddere. Terent. Avancer aucun d'aller, Le faire haster.
    \
        Conciliatum reddere animum alicuius. Cic. Appaiser aucun.
    \
        Se conuiuio reddere. Liu. Se trouver au banquet.
    \
        Crepitum reddere. Plin. Peter.
    \
        Delibutum gaudio reddere. Terent. Remplir de joye.
    \
        Depositum reddere. Cic. Rendre ce qu'on nous a baillé en garde.
    \
        Dictata reddere magistro. Horat. Rendre sa lecon au maistre d'escole.
    \
        Dictum ac factum reddere. Terent. Dire ce qu'il fault dire, et faire ce qu'il fault faire, Despescher et vuider quelque affaire.
    \
        Dubia omnia reddere. Cic. Mettre tout en doubte.
    \
        Eloquentiam alicuius eloquentiorem reddere. Quintil. Estre plus eloquent que luy.
    \
        Epistolam reddere. Cic. Bailler une paire de lettres à celuy à qui on nous avoit enchargé de les bailler.
    \
        Excrementa reddere. Plin. Faire son ordure.
    \
        Exemplum ac effigiem virtutis alicuius reddere. Liu. Representer, Monstrer la semblance.
    \
        Exequias reddere. Ouid. Faire les funerailles à un trespassé.
    \
        Ferociorem aliquem reddere. Cic. Le faire plus, etc.
    \
        Ferro reddere vitam. Cic. Estre tué de glaive.
    \
        Fimum reddere. Plin. Faire son ordure, Fienter.
    \
        Gratiam reddere. Columel. Rendre le plaisir.
    \
        Vxores grauidas reddere. Lucret. Engrossir.
    \
        Humorem reddere. Plin. Pisser.
    \
        Imaginem reddere. Plin. Representer.
    \
        Impendium reddere vsque ad assem. Plin. Rendre jusques au dernier denier ce qui a esté despendu.
    \
        Impetratum reddere aliquid alicui. Plaut. Luy impetrer quelque chose.
    \
        Incerta omnia reddere. Cic. Mettre tout en doubte.
    \
        Infectum reddere. Horatius. Faire que quelque chose n'ait point esté faicte.
    \
        Latine reddere. Cic. Tourner en Latin.
    \
        Literas reddere. Caesar. Bailler une paire de lettres à celuy à qui on nous avoit enchargé de les bailler.
    \
        Meliorem aliquem reddere. Cic. Le faire meilleur.
    \
        Nitore reddere. Plin. Rendre la beaulté et splendeur qu'on avoit paravant.
    \
        Huic nomen M. Varro reddidit Strabonem vocatum. Plin. Varro a escript le nom de cestuy, disant qu'il s'appeloit Strabo.
    \
        Omnibus in exercitu suo militibus nomina reddidit. Pli. Les a appelez touts par leurs noms.
    \
        Reddere aliquem nomine. Virgil. Avoir tel nom que luy.
    \
        Odorem croci reddit. Plin. Il flaire comme le safran.
    \
        Onera ciborum reddere. Plin. Faire son ordure.
    \
        Operam reddere. Plaut. Rendre la pareille.
    \
        Operas reddere. Cic. Achever sa tasche.
    \
        Otiosum aliquem reddere. Cicero. Le mettre hors d'ennuy, de soulci et de pensement.
    \
        Paria reddere in vtranque partem. Cic. Faire tout egual.
    \
        Partum reddere. Plin. Enfanter.
    \
        Perfectum reddere aliquid. Plaut. Parfaire.
    \
        Modio tritici panis pondo triginta reddit. Plinius. Rend le poix de, etc.
    \
        Promissa reddere alicui. Virgil. Tenir sa promesse.
    \
        Rationem reddere. Plin. Rendre compte, Dire la cause.
    \
        Sanguinem reddere. Plin. iunior. Saigner.
    \
        Panax piperis saporem reddit. Plin. Ha la saveur de poivre.
    \
        Sepulchro corpus reddere. Virgil. Mettre dedens le sepulchre.
    \
        Sonum reddere. Plin. Faire son.
    \
        Spiritum reddere alicui. Liu. S'exposer en danger de mort pour luy.
    \
        Te vacuum redde nobis. Cic. Viens et rends toy à nous delivré de tout affaire.
    \
        Reddere verbum pro verbo. Cic. Rendre mot pour mot, en translatant un livre d'un langage en autre, Translater de mot à mot.
    \
        Vicem reddere meritis. Ouid. Rendre la pareille.
    \
        Vicem alterius rei reddere. Plin. Servir au lieu d'elle.
    \
        Commanducata, croci vim reddit. Plin. Elle ha la force de safran.
    \
        Vitam reddere pro Repub. Cic. Mourir pour la Republique.
    \
        Vocem humanam reddere. Plin. Contrefaire la voix d'un homme, Parler comme un homme.
    \
        Vota reddere. Cic. Accomplir ses veux.
    \
        Vrinam reddere. Plin. Pisser.
    \
        Reddere aliquid sine scripto. Cic. Dire par coeur.
    \
        Inter philosophos reddendus est. Quintil. Il fault parler de luy entre les philosophes.
    \
        Reddit ager. Varro. Rapporte, ou rend.

    Dictionarium latinogallicum > reddo

  • 11 scindo

    scindo, scĭdi, scissum, 3 (old perf. redupl. scicidi, Enn., Naev., Att, and Afran. ap. Prisc. p. 890 P.; or Enn. p. 133 Vanl.; Com. Rel. pp. 19 and 164 Rib.; cf. also, sciciderat. [p. 1643] Gell 6, 9, 16), v. a. [akin to Gr. schizô, to split; cf. Germ. scheiden, and Lat. scio], to cut, tear, rend, or break asunder; to split, cleave, divide, or separate by force, etc. (freq. and class.; but in tempp.perf. ante-class.and postAug.; syn.: findo, rumpo).
    I.
    Lit.: quom saxum scisciderit, Enn. ap. Prisc. l. l.: non ergo aquila scisciderat pectus, Att. ib. and ap. Gell. l. l.: satis fortiter vestras sciscidistis colus, Afran. ap. Prisc. l. l.: scindens dolore identidem intonsam comam, Att. ap. Cic. Tusc. 3, 26, 62:

    crines,

    Verg. A. 12, 870; Ov. M. 11, 683:

    capillos,

    id. H. 3, 79; Tib. 1, 10, 55; cf.

    , in a Greek construction: scissaeque capillos matres,

    Ov. M. 8, 526:

    vela,

    Plaut. Trin. 4, 1, 18:

    epistulam,

    Cic. Fam. 5, 20, 9:

    vestem,

    to tear open, Liv. 3, 58; Quint. 2, 15, 7; Prop. 2, 15 (3, 7), 18; Ov. M. 9, 166; Hor. C. 1, 17, 27; cf.:

    vestem tibi de corpore,

    Prop. 2, 5, 21:

    pecora scindunt herbarum radices,

    Col. 2, 18, 2:

    asini me mordicibus scindant,

    tear, lacerate, Plaut. Aul. 2, 2, 57:

    sinus,

    Ov. M. 10, 386:

    latus flagello,

    id. Ib. 185:

    lacerum corpus ictibus innumeris,

    Sil. 1, 172:

    vitiato fistula plumbo Scinditur,

    bursts open, Ov. M. 4, 123; cf.:

    et faceret scissas languida ruga genas,

    wrinkled, Prop. 3, 10, 6:

    vallum,

    to break through, tear up, Caes. B. G. 3, 5; 5, 51; Liv. 7, 37; Tac. H. 4, 28:

    limen portae,

    to break in pieces, Plaut. Bacch. 4, 9, 31:

    pontem,

    to break down, id. ib. 5, 26:

    cuneis lignum,

    to split, cleave, Verg. G. 1, 144:

    quercum cuneis,

    id. A. 7, 510:

    cuneis fissile robur,

    id. ib. 6, 182; cf.:

    ferro aequor (i. e. humum),

    id. G. 1, 50; cf.

    solum,

    id. ib. 2, 399:

    vomere terram,

    Ov. A. A. 2, 671:

    freta ictu (remorum),

    id. M. 11, 463:

    puppis aquas,

    id. Tr. 1, 10, 48:

    fluvios natatu,

    Claud. Cons. Hon. 4, 347:

    tellurem mare scindit,

    Luc. 3, 61:

    agmen,

    Tac. A. 1, 65 et saep.:

    labra,

    to open wide, Quint. 11, 3, 81:

    obsonium,

    to cut up, carve, Sen. Vit. Beat. 17; cf.

    nihil (edulium),

    Mart. 3, 12, 2:

    aves in frusta,

    Sen. Brev. Vit. 12.—
    b.
    Prov.: penulam alicui, to tear off one's travelling cloak, i.e. to urge, press, solicit one to stay, Cic. Att. 13, 33, 4.—
    B.
    Transf., to part, separate, divide; of places:

    dirimit scinditque Sueviam continuum montium jugum,

    Tac. G. 43:

    frons Italia in duo se cornua scindit,

    Mel. 2, 4, 7.—

    Mid.: omnis Italia scinditur in duo promuntoria,

    Sall. H. 4, 18 Dietsch.—In gen.:

    se (lutamenta),

    Cato, R. R. 128:

    se (nubes),

    Verg. A. 1, 587.—Mid.:

    omnis fumus, vapor, etc.... scinduntur per iter flexum,

    Lucr. 4, 91:

    scinditur in geminas partes circumfluus amnis,

    Ov. M. 15, 739; Luc. 1, 551.— Absol.:

    sentes quod tetigere, ilico rapiunt: si eas ereptum, ilico scindunt,

    Plaut. Cas. 3, 6, 2.—
    2.
    To destroy:

    scindunt proceres Pergamum,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 130.—
    II.
    Trop., to tear in pieces, to distract, agitate, disturb, etc.:

    aliquem quāvis scindunt cuppedine curae,

    Lucr. 3, 994:

    quantae tum scindunt hominem cuppedinis acres Sollicitum curae,

    id. 5, 46: nolo commemorare, quibus rebus sim spoliatus, ne scindam ipse dolorem meum, tear open, i. e. renew my grief, Cic. Att. 3, 15, 2:

    non sine piaculo sanctissimas necessitudines scindi,

    to be sundered, separated, Plin. Pan. 37 fin.:

    ut (actio) noctis interventu scinderetur,

    was interrupted, id. Ep. 2, 11, 16:

    verba fletu,

    Ov. P. 3, 1, 157:

    vox scinditur,

    is broken, cracked, Quint. 11, 3, 20:

    sic genus amborum scindit se sanguine ab uno,

    divides, branches off, Verg. A. 8, 142; cf.: scidit deinde se studium atque inertiā factum est, ut artes esse plures viderentur, was separated, divided, Quint. prooem. § 13; cf.:

    naturalis pars philosophiae in duo scinditur corporalia et incorporalia,

    Sen. Ep. 89, 16:

    scinditur incertum studia in contraria vulgus,

    Verg. A. 2, 39; cf. Tac. H. 1, 13:

    scindebatur in multiplices curas,

    Amm. 16, 3, 3.—Hence, scissus, a, um, P. a., split, cleft, divided.
    A.
    Lit.:

    folia pluribus divisuris,

    Plin. 25, 5, 21, § 48:

    vitis folio,

    id. 14, 2, 4, § 23:

    scissae (aures) cervis ac velut divisae,

    id. 11, 37, 50, § 136:

    alumen,

    Col. 6, 13, 1 (for which:

    scissile alumen,

    Cels. 5, 2; 6, 11):

    vestibus,

    Vulg. Job, 2, 12.—
    B.
    Trop.:

    genus vocum,

    harsh, grating, Cic. de Or. 3, 57, 216.—No comp., sup., or adv.

    Lewis & Short latin dictionary > scindo

  • 12 coerceo

    co-erceo, cuī, citum, ēre (com u. arceo), etw. völlig einschließen = zusammenhalten, -schließen, I) im allg.: quā circum Galli lorica coërcet, wo den Leib rings umschließet der gallische Panzer, Lucr.: coërcet vitta capillos, fibula vestem, Ov.: mundus omnia complexu suo coërcet et continet, Cic. – II) mit dem Nbbgr. der gehemmten freien Bewegung = einschließen, zusammenhalten, einschränken, in Schranken-, in Ordnung halten, A) eig.: 1) im allg.: quibus (operibus) intra muros coërcetur hostis, Liv.: amnis nullis coërcitus ripis, Liv.: (aqua) iubetur coërceri, einzuhegen, Cic.: frenis ora (equorum) c., Ov.: poet. (v. Dichter), c. numeris verba, Worte ins Metrum bringen = dichten, Ov. ex Pont. 4, 8, 73. – 2) insbes.: a) als Führer einer Abteilung (wie der Hirt die Herde) zusammenhalten, in Ordnung halten, postrema, Verg.: virgā levem aureā turbam, Hor.: examen aeris strepitu, Col. – b) einen üppig emporwachsenden Baum (bes. Weinstock) kurz halten, seinen üppigen Wuchs hemmen, vitem ferro amputans coërcet, Cic.: angustā putatione vitem, Col.: surgentia in altum cacumina oleae ferro, beschneiden, Quint.: u. so sacrum lucum, Cato: dah. poet., carmen, quod non multa dies et multa litura coërcuit, formvollendet gemacht, Hor. de art. poët. 293. – c) als mediz. t. t., ein Übel im Fortgang hemmen, beschränken, supercrescentem carnem, Cels.: fluentem nauseam, Hor. B) übtr., 1) (wie einen übertretenden Fluß, ein überfließendes Gefäß usw.) in seine Schranken weisen, einschränken, beschränken, fenus, Liv.: bes. in bezug auf Redner u. Rede, quasi extra ripas diffluentes, Cic.: se multa ex iuvenili abundantia coërcuisse, Quint. – 2) (wie ein unbändiges Pferd) bändigen, zügeln, im Zaume od. in Ordnung halten, a) übh.: seditionem, dämpfen, Liv. u. Tac.: cupiditates, Cic.: iras, Liv.: iuventutem, Cic.: milites, Caes.: matrimonia sua severius, ihre Eheweiber streng, kurz halten, Iustin.: exsultantia, Quint. – b) jmd. durch Strafe zurecht-, zur Ordnung weisen, ihn züchtigen, strafen, c. alqm verberibus potius quam verbis, Varr.: alqm fame, vinculis, plagis, Cels.: alqm praeceptis, hofmeistern, Tac. – so bes. v. der exekutiven Verpflichtung obrigkeitlicher Personen, magistratus noxium civem multā, vinclis verberibusve coërceto, Cic.; vgl. Benecke Cic. Cat. 1, 3. p. 18 sq. – / cohercere geschr. Gloss. II, 456, 1 u. ö. Augustin. de civ. dei 5, 26 u. 17, 9; aber Varr. sat. Men. 572 Bücheler coërceam (Riese S. 236, 7 coherceam).

    lateinisch-deutsches > coerceo

  • 13 coerceo

    co-erceo, cuī, citum, ēre (com u. arceo), etw. völlig einschließen = zusammenhalten, -schließen, I) im allg.: quā circum Galli lorica coërcet, wo den Leib rings umschließet der gallische Panzer, Lucr.: coërcet vitta capillos, fibula vestem, Ov.: mundus omnia complexu suo coërcet et continet, Cic. – II) mit dem Nbbgr. der gehemmten freien Bewegung = einschließen, zusammenhalten, einschränken, in Schranken-, in Ordnung halten, A) eig.: 1) im allg.: quibus (operibus) intra muros coërcetur hostis, Liv.: amnis nullis coërcitus ripis, Liv.: (aqua) iubetur coërceri, einzuhegen, Cic.: frenis ora (equorum) c., Ov.: poet. (v. Dichter), c. numeris verba, Worte ins Metrum bringen = dichten, Ov. ex Pont. 4, 8, 73. – 2) insbes.: a) als Führer einer Abteilung (wie der Hirt die Herde) zusammenhalten, in Ordnung halten, postrema, Verg.: virgā levem aureā turbam, Hor.: examen aeris strepitu, Col. – b) einen üppig emporwachsenden Baum (bes. Weinstock) kurz halten, seinen üppigen Wuchs hemmen, vitem ferro amputans coërcet, Cic.: angustā putatione vitem, Col.: surgentia in altum cacumina oleae ferro, beschneiden, Quint.: u. so sacrum lucum, Cato: dah. poet., carmen, quod non multa dies et multa litura coërcuit, formvollendet gemacht, Hor. de art. poët. 293. – c) als mediz. t. t., ein Übel im Fortgang hemmen, beschränken, super-
    ————
    crescentem carnem, Cels.: fluentem nauseam, Hor. B) übtr., 1) (wie einen übertretenden Fluß, ein überfließendes Gefäß usw.) in seine Schranken weisen, einschränken, beschränken, fenus, Liv.: bes. in bezug auf Redner u. Rede, quasi extra ripas diffluentes, Cic.: se multa ex iuvenili abundantia coërcuisse, Quint. – 2) (wie ein unbändiges Pferd) bändigen, zügeln, im Zaume od. in Ordnung halten, a) übh.: seditionem, dämpfen, Liv. u. Tac.: cupiditates, Cic.: iras, Liv.: iuventutem, Cic.: milites, Caes.: matrimonia sua severius, ihre Eheweiber streng, kurz halten, Iustin.: exsultantia, Quint. – b) jmd. durch Strafe zurecht-, zur Ordnung weisen, ihn züchtigen, strafen, c. alqm verberibus potius quam verbis, Varr.: alqm fame, vinculis, plagis, Cels.: alqm praeceptis, hofmeistern, Tac. – so bes. v. der exekutiven Verpflichtung obrigkeitlicher Personen, magistratus noxium civem multā, vinclis verberibusve coërceto, Cic.; vgl. Benecke Cic. Cat. 1, 3. p. 18 sq. – cohercere geschr. Gloss. II, 456, 1 u. ö. Augustin. de civ. dei 5, 26 u. 17, 9; aber Varr. sat. Men. 572 Bücheler coërceam (Riese S. 236, 7 coherceam).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > coerceo

  • 14 resolvo

    rĕ-solvo, solvi, sŏlūtum, 3, v. a., to untie, unfasten, unbind; to loose, loosen, release, open (not freq. till after the Aug. per.; cf.: relaxo, resero, recludo, libero).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    equos,

    to unyoke, Ov. F. 4, 180; cf.:

    juncta juga leonibus,

    Cat. 63, 76:

    quem suā sponte vinxerit, non resolvat, etc.,

    Col. 1, 8, 16; 11, 1, 22:

    cinctas vestes,

    Ov. M. 1, 382; cf.

    nodum,

    Cels. 7, 4, 4:

    fila,

    to loose, separate, Ov. M. 2, 654:

    vulnera,

    to unbind, Quint. 6, 1, 30; 49:

    oras,

    to cast loose from the shore, Liv. 22, 19, 10 Drak. N. cr.:

    virginem catenis,

    i. e. to release, Ov. M. 4, 737; cf.:

    crura vinclis,

    id. A. A. 3, 272:

    (puella) resoluta capillos,

    id. Am. 2, 14, 39:

    claustra,

    to open, Lucr. 1, 415:

    litteras,

    Liv. 26, 15:

    venas,

    Tac. A. 6, 48:

    jugulum mucrone,

    Ov. M. 1, 227:

    ferro,

    id. ib. 6, 643:

    manum in diversum,

    Quint. 11, 3, 97:

    fauces haec in verba,

    Ov. M. 2, 282; cf.:

    exspectato Ora sono,

    id. ib. 13, 126:

    fatis ora,

    Verg. G. 4, 452;

    and simply ora,

    id. A. 3, 457:

    ignis aurum resolvit,

    melts, dissolves, Lucr. 6, 967:

    nivem,

    to melt, thaw, Ov. Tr. 3, 10, 13; cf.:

    resolutus repente Rhenus,

    Suet. Dom. 6:

    margaritas in tabem,

    Plin. 9, 35, 58, § 120:

    glaebam in pulverem,

    Col. 11, 2, 60:

    nummos,

    to melt down, Lampr. Alex. Sev. 30 fin. — Poet.:

    nebulas ventis ac sole,

    to disperse, dissipate, scatter, Ov. M. 14, 400; cf.

    tenebras (sidere),

    Verg. A. 8, 591:

    resoluta caligo,

    Sil. 5, 58: Zephyro se glaeba, becomes loose or soft, Verg. G. 1, 44; Curt. 4, 6, 11:

    terra resoluta,

    Col. 4, 1, 4; 11, 3, 5:

    muros ariete,

    to break down, Sil. 5, 553:

    cinctos muros,

    id. 12, 495:

    saxa,

    id. 1, 369. —
    B.
    In partic.
    1.
    To relax, unnerve, enervate, enfeeble the body (cf. remitto):

    felicitas hos inflat, illos mollit et totos resolvit,

    Sen. Ep. 36, 1:

    (Cerberus) immania terga resolvit Fusus humi,

    stretched out, Verg. A. 6, 422:

    nexos artus,

    id. ib. 4, 695:

    utrumque (concubitus),

    Ov. A. A. 2, 683:

    corpus (somno),

    id. M. 7, 328:

    placitā resoluta quiete,

    id. ib. 9, 468:

    membra ad molles choros,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 42; Curt. 4, 16, 13:

    fatigatione resolutus,

    id. 6, 8, 21; 9, 5, 10.—
    2.
    Mostly ante-class., to pay a debt:

    minas,

    Plaut. Ep. 1, 2, 39:

    argentum,

    id. ib. 3, 2, 16; id. Men. 5, 5, 30:

    pro vecturā,

    id. As. 2, 4, 27; cf. Cato, R. R. 144, 3; 145, 1; 148, 2:

    damnum boni viri arbitratu resolvere,

    id. ib. 149, 2. —
    II.
    Trop.
    A.
    In gen. (acc. to I. A.), to separate, unbind, set free, release; to disclose, show, reveal, lay open; to annul, cancel, make void, abolish, destroy (syn. rescindo):

    ipsas periodos majoribus intervallis et velut laxioribus nodis resolvemus,

    Quint. 9, 4, 127:

    quoniam, quā fieri quicquid posset ratione, resolvi,

    have disclosed, shown, Lucr. 5, 773:

    teque piacula nulla resolvent,

    release, Hor. C. 1, 28, 34:

    amore resolutus,

    Tib. 1, 10, 83:

    (Hannibal) Quod sponte abscedat tandemque resolvat Ausoniam,

    liberate, Sil. 17, 206:

    resoluta legibus urbs,

    id. 11, 36:

    ira resoluta frenis legum,

    Luc. 2, 145:

    litem quod lite resolvit,

    does away with, ends, Hor. S. 2, 3, 103:

    invitat genialis hiems curasque resolvit,

    banishes, dispels, Verg. G. 1, 302:

    tristitiam animi,

    Plin. 24, 6, 15, § 24:

    dolos tecti ambagesque,

    i. e. find the way through, Verg. A. 6, 29:

    jura (pudoris),

    id. ib. 4, 27:

    dolos fraudesque,

    Sil. 7, 153:

    gaudia ferro,

    id. 13, 508:

    amphiboliam,

    to destroy, remove, Quint. 7, 9, 4:

    ambiguitatem,

    id. 12, 2, 13:

    dicta ex parte diversā,

    i. e. refute, id. 5, 13, 12:

    vectigal et onera commerciorum,

    to abolish, Tac. H. 4, 65:

    stipulationem,

    Dig. 21, 2, 57 fin.:

    conventionem,

    ib. 41, 5, 2:

    emptionem,

    ib. 18, 2, 2 et saep. —
    B.
    In partic. (acc. to I. B.).
    1.
    To relax, soften:

    disciplinam militarem,

    Tac. H. 1, 51:

    judices,

    Quint. 4, 2, 19; id. 8, prooem § 12. —
    2.
    To pay:

    unā plagā (cf. I. B. 2. supra),

    Plaut. Am. 2, 2, 73 (but in Cic. Phil. 14, 14, 38, the correct reading is persoluturum). — Hence, rĕsŏlūtus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 1.), relaxed, enervated, effeminate:

    corpora juvenum (with fluxa), Col. praef. § 17: minister Idaeo resolutior cinaedo,

    Mart. 10, 98.—
    2.
    Free, unhampered: os, Val.Max. 8, 7, ext. 1.—
    3.
    Unbridled:

    gaudia,

    Sil. 11, 305.— Adv.: rĕsŏlūtē, without restraint:

    quo resolutius decachinnetis,

    more unrestrainedly, Tert. ad Nat. 1, 19.

    Lewis & Short latin dictionary > resolvo

  • 15 do

    I dō, dedī, datum, dare
    1)
    а) давать (d. alicui bibere Pl, Cato; d. pecuniam C)
    qui dedit beneficium, taceat Sen — кто сделал доброе дело, пусть молчит (об этом)
    б) подавать, протягивать (alicui manum O etc.; aliquid in manum Pl)
    перен. d. manus C, Cs, Nep — сдаваться, признавать себя побеждённым
    в) предлагать ( accipere quod datur C); раздавать ( frumentum plebi VP); выдавать ( praemium pro pietate C)
    г) даровать (vitam C, V; libertatem C); разрешать, позволять (d. bonum malumque dignoscere Sen)
    iter alicui per provinciam d. Cs — разрешить кому-л. проход через (свою) провинцию
    д) преподносить, дарить, приносить (в дар) (alicui dona Pl; alicui aliquid dono Ter, Nep); передавать, вручать ( alicui litteras ad aliquem C)
    d. fibellum Cподать жалобу
    oscula O (basia Ctl) d. — покрывать поцелуями, целовать
    aliquem defensum d. V — защитить кого-л.
    plus stomacho, quam consilio d. Q — руководствоваться больше своим пылом, чем рассудком
    2) приносить в жертву ( deo exta O); посвящать, воздвигать, строить (deo templum O)
    3) порождать, производить на свет (liberos Ctl; prolem V)
    d. impĕtum Lворваться
    5) отправлять, посылать ( litteras ex Trebulano C)
    6) вносить, платить (aes и aera H, O etc.); понести (poenas C etc.); доставлять ( apes mella dant O)
    materiam d. invidiae Cдавать пищу ненависти
    8) отпускать, ослаблять ( lora V)
    d. laxas habenas Vопустить поводья
    9) устраивать (alicui cenam Pl, Ter, C etc.; ludos populo L); ставить на сцене, инсценировать (fabulam Ter, C)
    10)
    а) наносить, причинять (alicui damnum Ter; vulnera ferro O)
    d. verba alicui Ter — надуть кого-л.
    d. alicui civitatem VP — предоставить кому-л. право гражданства
    11)
    а) проливать ( lacrimas O); наливать ( vinum in manūs Pt); испускать ( lucem H)
    d. fumos Oдымиться
    б) издавать (sonum V; gemitum O)
    12)
    а) произносить (voces, dicta O, V)
    б) сообщать, рассказывать, называть ( unum da mini ex oratoribus illis C)
    paucis dabo Ter — (почему это случилось), я расскажу в немногих словах
    iste qui sit, da nobis V — скажи нам, кто он
    quem mihi dabis, qui aliquod pretium tempori ponat? Sen — кого ты мне назовёшь, кто хоть сколько-нибудь умел бы ценить время?
    13) закидывать ( retro capillos O); класть, вкладывать, опускать (corpus tumulo O; urnae ossa Pers); погружать ( in fluvios ardentia membra Lcr)
    15) ставить, натягивать (vela carinae O; fila lyrae O); протягивать ( bracchia ad aliquid O)
    terga d. (= vertere) C, L, O etc.обратиться в бегство
    quae dederam supra, relego Pers — то, что я допустил раньше, беру назад
    dasne animes morte interire?Do vero C — признаёшь ли, что со смертью погибают (и) души? — Да, признаю
    19)
    а) вменять (aliquid laudi, crimini alicui C); назначать ( alicui diem PJ); обрекать (aliquem exitio Lcr, O; morbo mortique Lcr; urbem excidio ac ruinis L)
    d. aliquid famae H, T — сделать что-л. в интересах репутации
    б) повергать (aliquem in luctum O, in timorem Pl)
    20)
    а) бросать, швырять (aliquem in и ad terram Lcr, Pl)
    d. aliquem in ruborem Pl — вогнать кого-л. в краску (заставить покраснеть)
    21) помещать, отдавать ( aliquem in hanc domum Ter); отправлять ( aliquem Luceriam L)
    22) вверять, передавать (filiam genero V, O; infantem nutrīci O)
    23) внушать, вдохнуть (spem C; animos O); наводить, навеять ( alicui somnum O)
    25) назначать (aliquem comitem QC; arbitrum C); определять, класть (finem alicui и alicui rei O etc.)
    26)
    sese d. in fugam и fugae Cобращаться в бегство (см. тж. ниже sub dare se 4.)
    d. (litem) secundum aliquem C, L, Sen — решить судебный процесс в чью-л. пользу
    d. rationem alicujus rei Pl, rhH. — отдавать отчёт в чём-л.
    nomen d. C — явиться, за писаться, поступить (преим. на военную службу)
    do, dico, addico Vr, Macrпредоставляю (права), произношу (приговоры), присуждаю ( юридическая формула — « tria verba» O — которой претор официально выражал свои права и функции)
    II dō: как dare se (или dari)
    1) даваться или быть данным, разрешаться, быть возможным
    ubi sidĕre detur O — (облетая затопленную землю, птица ищет), где бы можно было сесть
    potestates, quas licet sentire, non datur cernere Ap — силы, которые можно ощущать, но которых нельзя видеть
    3) обнаруживать себя, выказать себя (d. se alicui placidum O)
    se obvium alicui d. L — повстречаться с кем-л.
    se d. alicui in conspectum C — предстать перед кем-л.
    se in viam d. Cпуститься в путь
    sese in pedes d. Plудирать
    5) принимать участие (convivio Su; in bella V)
    6) покоряться, подчиняться, уступать, поддаваться, сдаваться (alicui Pl, Ter, C etc.)
    7) представиться, быть в распоряжении
    8)
    а) предаваться (quieti, somno C, PJ etc.; voluptatibus C)
    б) посвящать себя (huic generi litterarum C; ad legendos libros C)
    turpiter se d. Terсрамиться
    prout tempus ac res se daret L — в зависимости от того, как сложатся время и обстоятельства (смотря по обстоятельствам)
    III dō (греч.) Enn, Aus = domum (acc.)

    Латинско-русский словарь > do

  • 16 pecto

    pēxī, pexum (редко pectitum), ere
    1) расчёсывать, причёсывать ( capillos O); чесать ( lanam Col)
    2) шутл. бить ( aliquem pugnis Pl)
    3) разрыхлять, вскапывать ( terram ferro Col)

    Латинско-русский словарь > pecto

  • 17 amputo

    am-puto, āvī, ātum, āre, durch ringsum gemachte Schnitte unnütze od. schädliche Teile an einem Körper wegputzen, wegschneiden, I) eig.: 1) als t.t. der Landwirtschaft: a) trockenes Holz od. unnütze Auswüchse, Äste u. dgl. wegputzen, weg-, abschneiden, kappen (Ggstz. immittere, stehen u. wachsen lassen), falce ramos inutiles, Hor.: proximas viti radices, Quint.: cacumen (ulmi), Plin.: circumcidat (beschneide [das Ganze]), amputet (schneide ab, kappe [unnütze oder schädliche Teile des Baumes]), Cic.: gemmas post triennium a matre amputato, Col. de arb. 7, 6: u. im Bilde, non solum ramos amputare miseriarum, sed omnes radicum fibras evellere, Cic. Tusc. 13. – b) prägn., einen Baum von seinen unnützen Zweigen od. Ästen befreien, ihn beschneiden, ausputzen, vitem ferro, Cic. de sen. 52. – 2) einen Körperteil abschneiden, abhauen, ablösen, a) übh.: membra, Curt.: ex ipso vertice capillos, Plin. ep.: alci manus, Sen.: caput, Tac.: aurem alcis, Tac. – u. beißend ablösen, abbeißen, caudam, testes, Plin. – b) als t.t. der Mediz., kranke Gliedmaßen wegschneiden, amputieren, absägen, ablösen, in corpore quicquid est pestiferum, Cic. Phil. 8, 15 (im Bilde): scabiem, Col.: umeros, ossa, Sen. poët.: poet. übtr., v. der Kälte, fractos asper rigor amputat artus, Sil. 3, 553. – prägn., exoletos, verstümmeln, entmannen, Sen. exc. contr. 10, 4, 9. p. 522, 10 K. – II) übtr., überflüssige Teile, gleich Auswüchsen, wegschneiden, das Ganze beschneiden, beschränken, verkürzen, vermindern, a) übh.: sententiarum circumcidere et amputare multitudinem, Cic.: longa colloquia, Sen. poët.: legionum numerum, Tac. – b) in der Rhetor., infracta et amputata loqui, abgebrochen u. verstümmelt (d.i. ohne harmonischen Zusammenhang) sprechen, Cic. or. 170.

    lateinisch-deutsches > amputo

  • 18 curo

    cūro (altlat. coiro u. coero), āvī, ātum, āre (cura), etw. sich angelegen sein lassen, I) im allg., etw. sich angelegen sein lassen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, für etw. od. jmd. Sorge (Fürsorge) tragen, sorgen, etw. besorgen (Ggstz. neglegere), α) m. Acc., u. zwar teils m. Acc. einer Sache, c. haec, Ter.: istaec non c., Cic.: sic enim decet, te mea curare, tua me, Cic.: c. domi forisque omnia, Sall.: negat quicquam deos nec alieni curare nec sui, Cic.: c. aliena, Ter.: negotia aliena, Cic.: mandatum, vollziehen, Cic.: sociorum iniurias, Sall.: non c. animi conscientiam, Cic.: c. preces alcis, Hor.: nihil omnino c., ganz indifferent (gegen alles gleichgültig) sein, Cic.: alia od. aliud cura, darum kümmere dich nicht, darum sei außer Sorge, Plaut. u. Ter. (s. Ussing Plaut. asin. 106): neben potin aliam rem ut cures, Plaut. – praeter animum nihil c., alles andere unbeachtet lassen, Cic.: periuria nihil c., sich nichts machen aus usw., Catull.: c. haec diligenter, Cic.: praeceptum diligenter c., einer Vorschrift pünktlich nachkommen, Nep.: eam rem studiose c., Cornif. rhet.: studiosissime omnia diligentissimeque c., Cic.: huic mandes, si quid recte curatum velis, Ter. – rem alienam periculo suo c., Sall. – duabus his artibus... se remque publicam curabant, wahrten sie das eigene u. des Staates Interesse, Sall. Cat. 9, 3. – teils m. Acc. einer Person, quis enim potest, cum existimet, se curari a deo, non et dies et noctes divinum numen horrere? Cic.: etiam hic mihi curandus est? auch um diesen soll ich mich bekümmern? Cic.: curate istam diligenter virginem, nehmt die J. gut in acht, Ter. – β) m. Acc. u. dem Gerundivum, besorgen lassen, in Sicilia frumentum emendum et ad urbem mittendum c., Cic.: epistulam alci referendam c., fasciculum ad alqm perferendum c., Cic.: ex eo auro buculam c. faciendam, Cic.: ex ea pecunia... basilicam faciendam c., Liv.: pontem in Arare faciendum c., Caes.: longis navibus exercitum transportandum c., Caes.: c. alqm docendum equo armisque, Liv.: eum per simulationem colloquii c. interficiendum, Hirt. b. G. – γ) m. Acc. u. Partic. Perf. Pass., inventum tibi curabo et mecum adductum tuum Pamphilum, ich will schon machen, daß ich finde usw., Ter. Andr. 684. – δ) m. Infin. = es sich angelegen sein lassen, dafür sorgen, sich ein Geschäft daraus machen, darauf denken od. bedachtsein, suchen, nihil Romae geritur, quod te putem scire curare, Cic. ep. 9, 10, 1: mando tibi, uti cures lustrare, Cato r. r. 141: tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor.: multa exemplaria contracta emendare curavit, Suet.: curavi equidem abolere orationem, Fronto. – bes. oft non (nec) curare = sich nicht die Mühe nehmen, nicht mögen, sich weigern, in Siciliam ire non curat, Cic.: neque sane redire curavit, Cic.: id ad me referre non curat, Cic.: itaque ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent nec docti legere curarent, Cic.: qui ista nec didicissent nec omnino scire curassent, Cic.: nec revocare situs aut iungere carmina curat, Verg.: in negativem Sinn, quis ignorat, qui modo umquam mediocriter res istas scire curavit, Cic. Flacc. 64. – tantum abest, ut Antonii suspicionem fugere nunc curem,...ut mihi causa ea sit, cur Romam venire nolim ne illum videam, Cic. – ε) mit Acc. u. Infin. Act., Persium non curo legere (mir liegt nichts daran, daß mich P. liest), Laelium Decumum volo, Lucil. 593 ( bei Cic. de or. 2, 25). – gew. im Acc. u. Infin. Pass., neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret, Cic. de fin. 3, 62: symbolos proponi et saxis proscribi curat, Iustin. 2, 12, 2 (u. so auch Iustin. 3, 5, 12). – ζ) m. Nom. u. Infin., ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis, Cornif. rhet. 4, 66. – η) m. folg. ut od. ne od. ut ne u. Konj. od. m. bl. Konj. (s. Lachm. Lucr. 6, 231), adhuc curavi unum hoc quidem, ut mihi esset fides, Ter.: ex coriis utres uti fierent, curavit, Sall.: pollicitus sum curaturum me Bruti causā, ut ei Salaminii pecuniam solverent, Cic.: curare et perficere, ut etc., Cic.: sic tibi persuade, me dies et noctes nihil aliud agere, nihil curare, nisi ut mei cives salvi liberi-que sint, Cic.: u. so in Briefen, cura, ut valeas, Cic.: tu velim in primis cures, ut valeas, Cic.: tu etiam atque etiam cura, ut valeas, Cic.: cura ergo potissimum, ut valeas, Cic.: cura igitur nihil aliud, nisi ut valeas; cetera ego curabo, Cic.: nec quicquam cures, nisi ut valeas, Cic.: cura igitur, ut quam primum venias, Cic.: cura et effice, ut ab omnibus et laudemur et amemur, Cic. – senatus nobis, qui pro consulibus sumus, negotium de-derat, ut curaremus, ne quid res publica detrimenti caperet, Cic.: curavi, ne quis metueret, Cic.: amari iucundum est, si curetur, ne quid insit amari, Cornif. rhet.: praetor curavit, ut Romae ne essent, Suet. – m. bl. Coni., curare domi sint gerdius, ancillae, pueri, zonarius, textor, Lucil. 1056 sq.: ne illa quidem curo mihi scribas, quae etc., Cic. ep. 2, 8, 1: imprimat his, cura, Maecenas signa tabellis, Hor. sat. 2, 6, 38 (vgl. Hor. carm. 1, 38, 5): iam curabo sentiat, quos attentarit, Phaedr. 5, 2, 6: curabo, iam tibi Iovis iratus sit, Petron. 58, 2: u. so Petr. 58, 7; 69, 1; 74, 17. Fronto de eloqu. 1. p. 145, 1 N. – θ) m. folg. quod (daß) u. Indikativ, nam quod strabonus est, non curo, Petron. 68, 8. – ι) m. folg. Relativsatz od. Fragesatz, cura quae iussi atque abi, Plaut.: ego quae ad tuam dignitatem pertinere arbitror summo studio diligentiāque curabo, Cic.: non curo, an isti suspicionibus relinquantur, Plin. ep. 6, 31, 11. – κ) m. Dat. (s. Brix Plaut. trin. 1057. Dehler Tert. apol. 46 u. die Auslgg. zu Apul. de deo Socr. 2), rebus publicis, rebus alienis, Plaut.: otio hominum, Fronto: rebus eius absentis, Gell.: saluti suae, Tert.: rebus meis, Apul. – λ) m. (gräzisierendem) Genet., corporis curata (Psyche), Apul. 5, 2: virginitatis, Apul. met. 5, 4. – μ) m. pro u. Abl., ego pro me et pro te curabo, Plaut.: non te pro his curasse rebus, ne quid aegre esset mihi? Ter. – ν) m. de u. Abl., Quintus de emendo nihil curat hoc tempore, denkt nicht an das K., Cic.: omnino de tota re, ut mihi videtur, sapientius faceres, si non curares, Cic.: vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione, Cic.: quasi vero curent divina (die Gottheit) de servis, Macr. sat. 1, 11, 1: noli curare de palea, Augustin. serm. 5, 3. – ο) absol., in Briefen, sed amabo te, cura et cogita, tecum loquere etc., Cic.: quia sum Romae et quia curo attendoque, Cic. – und bei den Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 171), D. omnia apparata iam sunt intus. S. curasti bene, Ter.: bene curassis, sei ohne Sorge, Plaut.: curabo, Ter.: curabitur, es wird besorgt werden, Ter.: quemadmodum adstitit severā fronte curans (sorgend), cogitans, Plaut.

    II) insbes.: 1) die Pflege von etw. besorgen = etw. mit Sorgfalt behandeln, -ziehen, abwarten, warten, pflegen, putzen (abputzen), griech. θεραπεύειν, a) übh.: c. domos, herausputzen, Petron. 71, 7: vestimenta c. et polire (v. Walker), Ulp. dig. 47, 2, 12 pr. – als t.t. der Landw., vineam, Col.: vitem falce, ausputzen, Plin.: apes, Col. – als mediz. t.t., reinigen, bes. im Partiz. curatus ( wie τεθεραπευμένος und noch heute italien. curato), zB. sevum vitulinum curatum, Cels.: cadmia curata, Cels. – u. als t.t. der Kochkunst, putzen, säubern, ante curatae rapae, Apic. 1, 24. – b) den Körper usw. durch Kämmen, Waschen, Baden, durch Speise u. Trank warten und pflegen, erquicken, bewirten, c. corpus, Lucr. u.a., oft als milit. t.t. mit u. ohne cibo, vino et cibo, cibo somnoque, Liv. u. Curt. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 54, 2. Mützell Curt. 3, 8 [21], 22): c. membra, cutem, pelliculam, seine Gl., seine H. pflegen = sich gütlich tun, sich's wohl sein lassen, Hor. u.a. (s. Schmid Hor. ep. 1, 2, 29): c. alqm (zB. einen Gast), Tibull. u.a. (s. Dissen Tibull. 1, 5, 33): parentem suum (von Töchtern), Plaut.: dominum, aufmerksam bedienen, Plaut.: amicos suos, bewirten, Plaut.: c. se, nos,Ter. u. Cic.: verb. reficere se et c., Cic.: c. se molliter, Ter.: c. se suamque aetatem, Plaut.: c. genium, s. genius. – Passiv, curari mollius, Komik.: curati cibo, cibo vinoque, Liv.: ut ante lucem viri equique curati pransi essent, Liv.: sic (pulli anserini) curati circiter duobus mensibus pingues fiunt, Varro. – Partiz. Präs. im Zshg. absol., zB. iumentum e manibus curantium (seiner Wärter) elapsum, Liv. – bes. von der Haarpflege, curatus inaequali tonsore capillos, schief geschnitten das Haar, Hor. ep. 1, 1, 94. – c) einen Kranken, ein Übel, eine Krankheit usw. warten, abwarten,pflegen, v. Arzt = behandeln, heilen ( kurieren ), operieren (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12), c. corpora, Cic.: c. alqm, Cic. u.a.: regis filiam, Sen.: ipsi se curare non possunt, Sulpic. in Cic. ep.: curari non posse, Caes.: is, qui curatur, der Patient, Cels. – c. reduviam, Cic.: ulcus, Cels. u. Sen.: vulnus, Liv.: morbum, febrem, Cels.: curari se pati, Cic.: obligari curarique se pati, Suet.: qui ferrum medici prius quam curetur (operiert wird) aspexit, Cels.: c. alqm od. se diligenter, Cic.: alqm graviter aegrum c. diligentissime, Ter. u. Cic.: alqm magna cum cura, Plaut.: c. alqm leniter, Cic.: curari aegre, aliter, celeriter, commodissime, facile, difficilius, difficillime (v. Übeln), Cels.: curari recte, perperam (v. Pers.), Cels.: curari se fortiter pati (v. Pers.), Liv.: ictus parum bene curatus, Cels.: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur, Cic.: curari arbitrio suo (v. Pers.), Curt.: curari neque manu (durch chirurgische Hilfe) neque medicamentis posse (v. einem Übel), Cels.: curari scalpello, ferro, mit dem Messer operiert werden (von Pers.), Cels.: vinolentis quibusdam medicaminibus solere curari (v. Pers.), Cic.: frigidis (mit kalten Umschlägen) curari se pati (v. Pers.), Suet.: c. morbos victu (durch Diät), Cels.: c. morbos remediis, Cels.: c. graviores morbos asperis remediis, Curt.: c. oculos sanguinis detractione, oculos vino, Cels.: c. alcis valetudinem, Apul.: c. vulnus suturā, Cels. – absol., c.tuto, celeriter, iucunde (v. einem Arzte), Cels.: tertiam esse medicinae partem, quae manu (durch Manualhilfe) curet, Cels.: medicus, qui curandi finem fecerit, Quint. – Partiz. subst., cūrāns, antis, m., der Behandelnde = der Arzt, zB. plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur, Cels. 3, 8. – d) jmdm. seine Achtung und Verehrung an den Tag legen, jmd. ehren, verehren, jmdm. huldigen, den Hof machen (griech. θεραπεύειν), c. delicatos, Spart. Hadr. 4, 5: curatur a multis, timetur a pluribus, Plin. ep. 1, 5, 15. – eum ultra Romanorum ac mortalium etiam morem curabant exornatis aedibus per aulaea et signa scaenisque ad ostentationem histrionum fabricatis, Sall. hist. fr. 2, 23, 2 (2, 29, 2).

    2) die Herrichtung von etwas besorgen, etw. herrichten, herrichten lassen, a) als t.t. der Wirtschaftsspr.: c. cibum (v. Koch), Varro LL.: c. cenam, obsonium (v. Hausherrn), Plaut.: cenulam omnibus, Gell.: ludis Martialibus c. triclinium sacerdotum (vom Anordner), Suet. – absol., wie unser schaffen, curate istic vos, Plaut.: bene curasti, Ter. – b) als publiz. t.t., IIII vir viarum curandarum, des Wegebaues, Corp. inscr. Lat. 5, 1874. – c) als t.t. der Religionsspr., sacra (griech. θεραπεύειν τὰ ἱερά), Cic.: non rite id sacrum, Liv.: sacra Cereris per Graecas semper curata sunt sacerdotes, Cic. – c. prodigia, nach den gesetzlichen Vorschriften (durch Anordnung von Hühnopfern usw.), Liv. 1, 20, 7. – d) wie κηδεύειν = eine Leiche (deren Waschung, Einbalsamierung, Bestattung) besorgen, funus, Ter.: corpus exanimum, Curt.: corpus Alexandri suo more (von den Chaldäern), Curt.: cadaver, Suet. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 83.

    3) die Herbeischaffung von etw. besorgen, a) etw. durch Kauf besorgen, signa, quae nobis curasti, ea sunt ad Caietam exposita. Te multum amamus, quod ea abs te diligenter parvoque curata sunt, Cic. ad Att. 1, 3, 2. – b) eine Geldsumme besorgen, ( herbei) schaffen, auszahlen, auszahlen lassen, iube sodes nummos curari, Cic.: Minucium XII sola (nur 12000 Sesterze) curasse scripsi ad te antea; quod superest, velim videas, ut curetur, Cic. – m. Dat. (wem?), Oviae C. Lollii curanda sunt HS C (100000 Sesterze), Cic.: redemptori tuo dimidium pecuniae curavit, Cic.: me, cui iussisset, curaturum, ich würde auf seine Anweisung Zahlung leisten lassen, Cic.: cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus (für welche Schuldposten) pecuniam Romae curari oporteret, auctionem se in Gallia facturum esse proscribit earum rerum, quae ipsius erant privatae, Cic. – m. nomine u. Genet., erat enim curata nobis pecunia Valerii mancipis nomine, Cic. – m. pro u. Abl., L. Cincio HS CCIcuro curoCCIcuro curoCCC pro signis Megaricis curavi, Cic.: ut pro eo frumento pecunia Romae legatis eorum curaretur, Liv.

    4) die Verwaltung, Leitung von etwas besorgen, a) übh.: res rationesque eri, Plaut. Pseud. 626 sq.: c. pensa ac domos (vgl. κομίζειν δῶμα, Hom.), v. den Hausfrauen, Mela 1. § 57. – dah. poet., c. alqm, jmd. besorgen = abgeben, machen, pastorem ad baculum possum curare, Prop. 4, 2, 39. – b) als publiz. u. milit. t. t., einen Zivil- od. Militärposten verwalten, leiten, befehligen (kommandieren; vgl. Heräus Tac. hist. 2, 24, 11), res Romae, Liv.: Asiam, Achaiam, Tac.: bellum maritimum, Liv.: superioris Germaniae legiones, Tac. – absol. = die Leitung haben, befehligen (kommandieren), operieren, c. Romae, Tac.: c. in ea parte, in postremo, Sall.: apud dextumos, Sall.: comitate quādam curandi provinciam tenuit, Tac.: ubi quisque legatus aut tribunus curabat, Sall. Vgl. übh. die Auslgg. zu Sall. Cat. 59, 3. – / Archaist. Coni. Perf. curassis, Plaut. most. 526 u.a.: curassint, Plaut. Poen. prol. 27. – Paragog. Infin. Praes. Pass. curarier, Plaut. capt. 737 u. Poen. prol. 80. Hor. ep. 2, 2, 151. Ser. Samm. 98. – arch. Nbf. a) couro, wov. couraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1419. – b) coero, wov. coeret, Cic. de legg. 3, 10: coeravit, Corp. inscr. Lat. 1, 600. 604 u. 605: coeraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 570 u. 8, 68: coerare, Corp. inscr. Lat. 3, 2. p. 1187: coerari, coerandi, Cic. de legg. 3, 10. – c) coiro, wov. coiravit, Corp. inscr. Lat. 1, 801 u. 1166: coiraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 565 u. 1116: coiravere, Corp. inscr. Lat. 1, 566 u. 567, synk. coirarunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1478. – d) coro, wov. coraveront, Corp. inscr. Lat. 1, 73.

    lateinisch-deutsches > curo

  • 19 pecto

    pecto, pēxī, pexum u. pectitum (vulg.), ere (πέκτω, πεκτέω), I) kämmen, capillos, Ov.: capillum, Curt.: caesariem, Hor.: comas pectine denso, Tibull.: ego comas pectar, Ov.: ille pexus pinguisque doctor, gekräuselte u. pomadisierte (bildl. = allzu zierliche), Quint. 1, 5, 14. – II) übtr.: A) hecheln, riffeln, krempeln, stuppam, Plin.: pectitae lanae, Colum. 12, 3, 6: dah. scherzh., alqm fusti od. pugnis, striegeln, derb abprügeln, Plaut. – Partic. pexus, a, um, eig. aufgekrempelt, dah. langwollig, flockig, vestes, Plin.: tunica, noch langwollig, noch neu, Hor.: munera, Mart.: u. übtr., folium, Colum. 11, 3, 26. – B) mit dem Karst wohl bearbeiten, -behacken, ferro bicorni (terram), Colum. poët. 10, 148: pectita tellus, ibid. 10, 94. – / Perf. pexui (nach Angabe der meisten Grammatiker), Alcim. Avit. epist. 77.

    lateinisch-deutsches > pecto

  • 20 reseco

    rĕsĕco, āre, sĕcŭi, sectum - tr. - [st2]1 [-] couper, tailler, rogner. [st2]2 [-] retrancher, supprimer.    - resecavi, Symm. Ep. 10, 73: resecata, Eum. Grat. Act. ad Const. 11.
    * * *
    rĕsĕco, āre, sĕcŭi, sectum - tr. - [st2]1 [-] couper, tailler, rogner. [st2]2 [-] retrancher, supprimer.    - resecavi, Symm. Ep. 10, 73: resecata, Eum. Grat. Act. ad Const. 11.
    * * *
        Reseco, resecas, pen. cor. resecui, resectum, resecare. Colum. Rongner.
    \
        Ferro resecare capillos. Ouid. Couper, Rongner.
    \
        Linguam resecare. Cic. Couper.
    \
        Resecare, per translationem. Cic. Resequer et oster du tout, Retrencher.

    Dictionarium latinogallicum > reseco

См. также в других словарях:

  • CAPILLOS ornandi ratio — non una semper fuit. Triplex olim maxime celebris, tangitur Clementi in Canonibus: Οὐκ ἔξ εςτί ςοι τρέφειν τὰς τρίκας τῆς κεφαλῆς, καὶ ποιεῖν εἰς ἓν, ὃ ἐςτὶ ςπατάλιον, ἢἀπόχυμα, ἢ μεμερισμένην τηρεῖν. Una nempe erat, cum crinis colligebatur et in …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CINCINNI — crines intorti sunt, quorum non exigua apud Romanos cura, teneriori inprimis sexui, fuit. Cum enim habitus feminae, ut ait Tertullian. de Hab. mul. duplicem speciem cir cumferret, cultum et ornatum: ille in vestibus, iste in capilli et cutis cura …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TONSOR — inter familiares fuit. Ovid. l. 11. Metam. v. 182. Sed solitus longos ferrô resecare capillos Viderat hoc famulus. Quô proin ministeriô domesticô functus est Pantagathus ille, cuius Epitaphium cecinit Martialis, l. 6. Et quidem apud romanos diu… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CAESARIES — Graece κόμη κουριῶσα, a caedendo, hinc de viris tantum; et quidem de capite praecipue. Hanc Deo devovendi ritus, occurrit inter Naziraeatus Leges, Numer. c. 6. v. 5. Omnibus diebus voti Naziraatus sui novacula ne transito super caput eius… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ACUS Discriminalis — dicta est quae capillos mulierum ante frontem dividit, Nonius. Qui ornatus discrimen dictum Latinis, (vide infra) ut Graecis διάκειμα et διάνειϚις. Er quidem acu hâc omnes mulieres crinem a fronte dividebant, etiam illae quae operosius ornabantur …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NODI Crinium — globique in vicem implexi et calamistrô intorti, Graecis Grammaticis πλόκαμοι dictisunt, et βόσρυχοι. Hesychius, Πλόκαμοι κόνδυλοι τριχῶν πεπλεγμένοι, quidquid enim in nodum extuberat, κόνδυλον Graeci vocabant; unde in digitis κόνδυλοι partes,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ANNULATIM crispatae comae — indigitantur apud Iulium Capitolin. in Pertinace c. 12. Fuit autem senex venerabilis, immissa barbâ, restexô capillô, etc. Hîc enim reflexus capillus idem est, quod flexus, i. e. οὖλος Graece seu οὐλωθεὶς, quem in Albino, c. 13. crispum et… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CALAMISTRUM — ex Graeco καλαμάςτρον, quasi parva fistula, ferrum erat fistulae instar cavum, cui manubrium ligneum immittebatur, tebatur, ut teneri poslet, dum calidum eslet, torquendis vibrandisque capillis olim adhibitum. Virg. Aen. l. 12. v. 100. Vibratos… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CAPILLI ad pectinem flexi — apud Ael. Spartian. in Hadriano Caes. c. 26. Staturâ fuit procerâ, formâ comtus, flexô ad pectinem capillô, promissâ barbâ, etc. sunt arte flexi et calamistrô crispati. Firmicus, quorum inflexi crines torqueantur. Contra, ingenio suô flexi… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CINIFLO — apud Horatium, Serm. l. 1. Sat. 2. v. 98. Custodes, lectica, Ciniflones, parasitae; Quis dictus sit indigitat Servius in l. 12. Aen. Etiam ille pulvis, quô utuntur puellae, cinis vocatur, unde etiam et Ciniflones dicti sunt. Et Acron, l. 1. Sat.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • FIMBRIA ex FIBRUM — FIMBRIA, ex FIBRUM quod Antiqui dicebant extremum, Varr. ex fine, ora vestimentorum, est extremitas vestium Nonio: Hinc Isid. Fimbriae vocatae sunt orae vestimentorum, h. e. fines. Graecis est πέζα, κράσπεδον, θύσανος, κροςςος: e quibus tamen… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»